Çmimet e cigareve u rriten masivisht këtë javë me rreth 15 për qind për paketë. Të gjitha pikat e shitjes me pakicë po i shesin paketat me 30-40 lekë më shtrenjtë duke lajmëruar se një valë e re rritje do të vijojë edhe pas vitit të ri.

Distributorët e mëdhenj kanë argumentuar për tregtarët si arsye kryesore të rritjes së çmimeve procesin e formalizmit.

Brenda kësaj rritje po spekulohet me ndryshimin e akcizës, e pasi rritja e pritshme për vitin 2018 përfshin vetëm cigaret e luksit purot dhe cigarillot.

Distributoret e mëdhenj pohojnë se nuk i kane ndryshuar çmimet dhe kjo rritje po vjen si spekulim nga pakica.

Sipas shpjegimeve që japin tregtarët e pakicës formalizimi duket se është shkaku kryesor. Qeveria shqiptare tre muajt e fundit ka ndërmarre fazën e dytë të aksionit antiinformalitet.

Aksioni është përqendruar në subjektet e tregtisë me shumicë dhe pakicë pasi sipas analizës së riskut këto janë sektorët me evazorë në vend.

Tregtaret pohojnë se kostot e formalizimit po reflektohen në çmime, pasi përveç cigareve çmimet po rriten edhe për disa artikujt ushqimore industriale.

Këtë javë një paketë Marlboro u shit me 330 lekë nga 320 që ishte javën e kaluar. Gjithashtu një paketë Camel kushtoi 40 lekë më shtrenjtë.

Gjithashtu çmimet e paketave  Eva dhe Merita janë rritur përkatësisht  me 20 dhe 40 lekë. Paketat Philip Morris kushtuan 70 lekë më shtrenjtë dhe LM 30 lekë më shumë.

Edhe pse qeveria nuk e ka ndryshuar akcizën për cigaret e zakonshme, shihet se tregu nuk po i shmanget spekulimit. Është bëre traditë tashmë që në çdo fund të viti, çmimet e cigareve të rriten edhe pse niveli i taksimit nuk ndryshon. Tregtia e duhanit vijon të karakterizohet nga një informalitet i lartë që nga kontrabanda në dogana dhe me tej në tregtinë e brendshme./Revista Monitor/

Viti 2016 u cilësua nga botuesit shqiptarë si një ndër më të vështirat për tregun, me rënie të theksuara të shitjeve dhe botime të pakta. Ndërsa këtë vit duket se u hap një tjetër faqe, botime të shumta, rritje e shitjeve në shifra të ndjeshme, një sezon i artë i verës. Problematikat e tregut vijojnë të ekzistojnë, si barra fiskale, mungesa e subvencionit dhe rrjeti i çalët në shpërndarje, mirëpo botuesit flasin me nota pozitive për vijimin e rrugëtimit të tyre…

Nga Deada Hyka, Monitor

“Ditë më të mira po vijnë për librin shqiptar” dhe “Problemet kryesore të tregut po mbarten për vite me radhë”. Këto dy fjali, si dy anë të kundërta të së njëjtës monedhë, japin një panoramë të qartë se në çfarë faze ndodhet ajo që botuesit pretendojnë ta quajnë si “industri libri”. Ulja e TVSH-së së librit, financimi i bibliotekave publike, përmirësimi i sistemit të shpërndarjes, “lufta” ndaj piraterisë, marketimi i duhur janë disa nga problematikat që përballen botuesit, disa prej të cilëve, në kushtet e mbijetesës…

Na ulni TVSH

Vështirësia më e madhe për shtëpitë botuese është sistemi fiskal. Shqipëria zbaton një sistem fiskal të shtrembër për librin: 20% në blerje dhe 0% në shitje.
Petrit Ymeri, kreu i Shoqatës së Botuesve Shqiptarë, thotë se kërkojnë që taksa e TVSH-së të jetë taksë e mbyllur, në blerje dhe shitje, por të jetë e ulët si praktikat botërore. “Italia p.sh. e ka 4%, 2% kur prodhohet libri dhe 2% kur vërtetohet shitja. Shtete të tjera europiane si Franca dhe Gjermania e kanë 6%. Asnjë nuk e ka TVSH-në 20% si ne”, – tregon ai. Kjo nismë ka nisur që para dy viteve.

“Kemi folur vazhdimisht për përmirësimin e sistemit të TVSH, që është një nga pikat kryesore ku duhet ndërhyrë sa më shpejt. Aktualisht kemi TVSH 20%, në blerje, pra në shtypshkrim, i pangjarë në asnjë vend europian, ku luhatet midis 4 dhe 6%, kemi 0% në shitje, dhe ky tatim nuk i prek të gjithë operatorët apo subjektet që botojnë. Çfarë kërkojmë: TVSH të ulet, 5%, në blerje dhe në shitje, dhe të përfshijë të gjithë ata që botojnë libra: fondacione, institute, qendra fetare apo kulturore apo çdolloj tjetër. Çdolloj libri që shitet të ketë TVSH. Ato duhet të pajisen me NIPT të veçantë për botimin. Po kështu kërkojmë që të ndahet nga organet tatimore veprimtaria e shtypshkronjave nga ajo e Shtëpisë Botuese si veprimtari me NIPT më vete. Kjo gjë do të zvogëlojë edhe rrjedhjet fiskale.”- tha z. Ymeri.

Një tjetër kërkesë që Shoqata ka artikuluar është ulja e tatimit mbi të ardhurat për veprimtarinë krijuese nga 15% në 5%. “Nuk mendojmë se shtetit i vjen ndonjë dëm nga kjo gjë, mendoj se është e papërfillshme në buxhet, përveç faktit që nuk ka ndonjë kontribut të dukshëm në krijimtarinë e autorëve apo përkthyesve”,- tregon kreu i SHBSH. Ndër kërkesat e tjera, që Shoqata i ka dërguar qeverisë, është financimi i bibliotekave publike.
“Një problem i madh mendoj, madje duhet shpallur si prioritet kombëtar, duhet të jetë pasurimi me biblioteka publike, të shkollave, institucioneve arsimore publike, të bashkive e komunave. Këto furnizime të bëhen të hapura, transparente, jo me lista klienteliste, por bazuar në vlerat e librave e autorëve. Të mos këmbëngulet në investime ndërtimore, por në pasurime me libra. Bibliotekat i bëjnë librat, jo tullat dhe pllakat e bukura apo vetratat. Libri e zbukuron bibliotekën”, – tha në fund z. Ymeri.

Shpërndarja, problem që nuk përfundon

Shpërndarja është padyshim një nga problemet e bartura ndër vite në atë që mund të konsiderohet industria e librit shqiptar. Kur pyeten për këtë çështje, botuesit pohojnë se mbetet “thembra e Akilit”.
Arlinda Dudaj, nga botimet “Dudaj”, thotë se shpërndarja vazhdon të jetë një nga problemet më të mëdha të tregut të librit. “Ka ende shumë pak librari në qytete të tjera dhe nuk janë të organizuara mirë”.

Ndërsa Loreta Berhami, nga botimet “Pegi”, shton se infrastruktura jo e mirë në shumë zona të thella është një ndër arsyet kryesore që nuk realizohet dot shpërndarja e librave. Nga ana tjetër, pohon ajo, kërkesat që mund të ekzistojnë në një zonë të caktuar nuk arrijnë të justifikojnë kostot e transportit deri atje.
Edhe nga shtëpia botuese “Ombra” tregojnë se shpërndarja vazhdon të jetë një formë në kaos. Së bashku edhe me botues të tjerë të pyetur nga “Monitor”, ata pohojnë se një formë e mirë e menaxhimit të situatës do të ishte një institucion i posaçëm, siç ekziston kudo në botë, për të realizuar shpërndarjen në standardet e duhura.

Problematikat e tregut

Loreta Berhami nga “Pegi” tregon se 5-6 muajt e parë të vitit kanë qenë më dobët se 2016-a, më pas nga qershori ka pasur rritje të konsiderueshme, gjë që ishte lehtësuese. Rënia e shitjeve ishte si një vazhdim i vitit 2016, kjo pasi 2016 krahasuar me një vit më parë ishte më dobët.
“Nuk shoh grupe të caktuara me më shumë apo më pak lexueshmëri, rënia apo ulja është e shtrirë, gjithëpërfshirëse për të gjitha moshat”, – thotë ajo.

Sektori i tregut të librit, duke qenë se nuk është një fushë që ka të bëjë me mbijetesën, por me argëtimin, shfaq tendenca rënëse për sa kohë që ka kriza ekonomike apo politike. Botuesit pohojnë se kriza ekonomike është faktor kyç që çon në rënien e shitjeve. “Tensioni politik dhe ekonomik lidhet shumë me këtë. Sa herë shfaqen ngërçe politike, edhe shitja e librit stepet. Është tejet i ndjeshëm ndaj pasigurisë. Kur njerëzit nuk kanë të qartë se çfarë do të ndodhë në jetën e tyre, një ndër gjërat që konsiderohet si shpenzim i panevojshëm, është libri”, – tregon znj. Berhami.
Një problematikë tjetër në treg, të cilën e pohojnë njëzëri botuesit, është mungesa e investimit në librari. Të pakta janë në Tiranë, ende më rrallë (ose fare) në rrethe të tjera.

Botuesit thonë se libri, edhe pse për të investohet që të jetë cilësor, është lënë në mëshirë të fatit. Me librari që po rëndohen nga amortizimi, duke mos pasur mundësi të mbajnë shumë libra, lexuesi “humbet” çfarë ka tjetër dhe nuk di ku të drejtohet apo e humb interesin rrugës. Kjo gjë ua vështirëson shumë punën botuesve. Sipas tyre, ka nevojë të menjëhershme për investime në rrjetin e librarive shqiptare. Mungesa e marketingut, thonë drejtuesit e shtëpive botuese, – përbën një tjetër vështirësi.

Lidhur me një tjetër hallkë që sjell vështirësi, ajo e sezonalitetit të botimeve, znj. Berhami tregon se vera ishte koha e kushtuar librave tipikë për këtë periudhë, ndërsa me shtatorin pati botime të rëndësishme në shqip apo përkthime të titujve botërore. Thuajse të gjithë shtëpitë botuese treguan se edhe cilësia e përkthimit është një tjetër arsye që ka sjellë vështirësi në këtë treg. Ata sugjerojnë se përkthyesit duhet të licencohen ose të krijohet një strukturë kontrolluese, kjo do të sillte më tepër cilësi.
Mungesa e profesionistëve shihet si një tjetër problematikë tregu, që botuesit pohojnë se evidentohet në çdo fushë, jo vetëm në atë të tregut të librit. Sipas tyre, ka pak njerëz vërtet të aftë. Ata që janë të aftë janë të shtrenjtë, konstatojnë botuesit. Në këtë kuptim, të gjithë të tjerët që janë të përfshirë në botën e botimeve, nxjerrin produkte me cilësi më të dobët, për të cilat ka më pak shitje, e kështu vijon zinxhiri, deri te lexuesi.

Tregu rajonal

Ecuria e tregut të librit në Kosovë ka pasur rritje të ndjeshme në 4 vitet e fundit, me të paktën 5%, deklaron Shoqata e Botuesve të Kosovës.
“N.q.s do të marrim parasysh rrethanat dhe problemet që po kalojmë si shoqëri dhe tranzicioni i zgjatur nëpër të cilin po kalon Kosova, si dhe kushtet ekonomike, pagat etj., mendoj se jemi mirë”, – tregon për “Monitor”, Besian Zeneli, nënkryetar i SHBK.
Tregu i librit ka nisur të gjallërohet, pohon ai, duke marrë më tepër karakter kombëtar, botimet e reja shqiptare vijnë në Kosovë dhe anasjelltas, në një kohë të shkurtër.

Duhet pasur parasysh se Kosova mund të ketë shumë shtëpi botuese, por të pakta janë ato që sjellin prurje të mira, pjesa tjetër është në kushtet e mbijetesës, bën të ditur z. Zeneli.
“Gjykoj se diaspora i ka dhënë tregut të librit në Kosovë një hov të rëndësishëm. Kur kthehen në Kosovë, ata marrin gjithnjë disa botime, qoftë për të rritur apo për fëmijë.”- tregon ai.

Edhe në Kosovë ka sezonalitet. Ndonëse nuk është vend bregdetar, botuesit pohojnë se dimri më i acartë se sa këtu në Shqipëri dhe vjeshta me shumë shira, bën që lexuesit besnikë të kenë akses më së shumti në verë për të lexuar.
Ndërsa burime nga shtëpitë botuese në Mal të Zi pohojnë se sa i përket tregut të librit mësimor, ky vend ka treg të përshtatshëm, duke qenë se gjuha shqipe njihet si gjuhe zyrtare dhe ligji parashikon që të blihen në mënyrë obligative nga banorët shqiptarë atje. Redaktori i shtëpisë botuese “Podgorica” tregon se sa u përket botimeve artistike, janë më të pakta dhe audienca është më e ulët. “Problematika më e madhe është kostoja shumë e lartë. Mali i Zi ka implementuar sistemin europian të botimeve, atë të Sllovenisë, e cila ka cilësi të lartë letre dhe standarde të tjera për t’u zbatuar. Kjo rrit kostot dhe libri del me një çmim final të lartë. Jo të gjithë mund ta blenë”- përfundon ai.

Një komb, dy shtete dhe shumë burokraci

Besian Zeneli nga SHBK tregon se burokracia e procedurave doganore është një vështirësi që duhet eliminuar mes dy shteteve. Edhe kreu i Shoqatës Shqiptare të Botuesve, z. Ymeri tregon se janë bërë përpjekje prej disa vitesh që të flitet me institucionet përkatëse për të shmangur këtë problematikë, e cila nuk duhet të ekzistojë.
“Ne humbëm një ditë të plotë, duke u marrë me burokraci të panevojshme. Edhe koha e humbur, por edhe tarifa: duke filluar nga taksa hyrëse, nga ajo e skanimit, e agjencisë doganore etj., kosto të cilat na rëndojnë. E njëjta gjë është edhe kur të kthehemi për në Kosovë”, – tregon z. Zeneli. Ai shton se dogana e Kosovës, nga ana tjetër, krijon lehtësi në këtë aspekt, për botuesit shqiptarë që vijnë të marrin pjesë në Panairin e Prishtinës.
Ai bëri thirrje për eliminimin e barrierave dhe krijimin e mekanizmave lehtësues, në kushtet e zhvillimit të një tregu të përbashkët të botimeve shqip.

e-Libri
e-books dhe shitjet online janë ende larg vëmendjes së shtëpive botuese, edhe pse ka hapësirë për të sjellë risi në industri. Shqiptarët janë shumë të pranishëm në internet, si lexues por edhe si përdorues të rrjeteve sociale. Por, shtëpitë botuese ende nuk janë online në formën që e bëjnë simotrat e tyre në vende të tjera.
Mundësitë elektronike sjellin kosto më të ulëta për promovimin dhe shitjen e tyre përmes platformave ekzistuese të shitjeve online, por “kërcënimi” që vjen nga modernizimi i librit, është i madh.

Botuesit thonë se libri elektronik do të përballej me piraterinë, si një ndër rreziqet kryesore që nuk marrin dot përsipër. Nga ana tjetër, ata pohojnë se lexuesit e rregullt, ata që i rikthehen librit gjithnjë, pa sezonalitet, e kanë të vështirë të heqin dorë nga një zakon shumë i lashtë: të shfletuarit. Sipas tyre, lexuesit shqiptarë parapëlqejnë metodën klasike të të lexuarit. Ta ruajnë librin si një kujtim, ta shikojnë të materializuar, së bashku me shënimet e tyre përkatëse.
“Frika mos piratohet është arsyeja kryesore që e-libri nuk është i pranishëm, në Shqipëri nuk ka një platformë të mirëfilltë librash elektronikë. Ka ende disa arsye teknike që nuk e kanë zhvilluar këtë formë libri, por mendoj se nuk do të vonojë. Por, nga ana tjetër, mendoj se kjo nuk do të jetë as zgjidhja dhe as sëmundja e këtij tregu që po lëngon për të tjera arsye”- thotë për “Monitor” znj. Berhami.

Pirateria
Një tjetër problem që “kërcënon” shtëpitë botuese është edhe pirateria. Redaktorja e shtëpisë botuese “Dita”, znj. Siderita Musabelliu, tregon për “Monitor” se kërcënimi kryesor i tregut të librit në vend është pirateria. Duke i shtuar edhe faktin se gjithnjë e më tepër të rinjtë po i largohen leximit, pirateria po merr përmasa të frikshme. Znj. Musabelliu tregon se duke vendosur fokusin në disa botime për shkenca politike, përpiqen të targetojnë tregun, që të luftojnë me rënien e lexuesve. Krahasuar me një vit më parë, është parë një rënie e ndjeshme. “Metodat e thjeshta të internetit në kërkimin e informacionit i bëjnë ‘luftë’ librit”, – tregon ajo, duke shtuar se njerëzit kërkojnë edhe ulje të mëdha në çmim, që nuk mundet të realizohet, duke pasur parasysh kostot e një libri, për të cilin shtëpia botuese i merr rreziqet vetë, pa ndihmë nga shteti.

Tregu i librit në Europë

Industria e librit në Europë po jeton momentalisht një periudhë dixhitalizimi. Sidoqoftë, shumica e dashuruesve të librit mbeten besnikë ndaj formës së printuar. Një studim i kryer në Francë në vitin 2014 tregoi se rreth 59% e lexuesve të librit të shtypur nuk kanë ndër mend të lexojnë në formatin dixhital. Opinionet janë të ngjashme në Spanjë; në vitin 2014, rreth 79% e të anketuarve të anketuar lexonin libra të shtypur, ndërsa vetëm 11.1% preferonin kopjet dixhitale. Me librat e shtypur që janë metoda e leximit të preferuar në Europë, tregu i e-librave mbetet më i dobët. Një studim tregoi se në 2017, e-libra do të përbëjnë rreth një të pestën e të gjitha shitjeve të librit në Europë.

Sipas një studimi të bërë në EUROSTAT vendi ynë rezulton si një ndër vendet më të rrezikshme, për shkak të viktimave të aksidenteve rrugore. Shqipëria është një ndër vendet me vdekshmërinë më të lartë në Europë.

Në vend të parë renditet Kazakistani, në vend të dytë Kirgistani, e treta vjen Rusia dhe në vend të katër Shqipëria, shumë pranë kë Taxhikistanin. Në hartën e publikuar nga Eurostat, Shqipëria është në vendet e ngjyrosura me ngjyrë të kuqe, ku hyn vendet me vdekshmëri 20-25 persona për 100 mijë banorë.

Vendet me të sigurta janë ngjyrosur me ngjyrë jeshile dhe në vend të parë për sigurinë rrugore është Norvegjia me 0-3 viktima për 100 000 banorë ndërsa pas saj renditet Malta, Suedia, Zvicra e Mbretëria e Bashkuar.

Sipas raportit më të fundit të OECD për edukimin e të rinjve dhe aftësitë e tyre mësimore në shkenca, Shqipëria performon nën mesatare. Sipas kategorive, performanca në shkenca është afër më e ulët se sa mesatarja e vendeve të OECD, por me përmirësime nga studimi i vitit 2006. Në matematikë, të rinjtë shqiptarë janë sërish nën mesataren e vendeve të tjera të studiuara dhe për lexim, janë afër minimumit. Në një raport të mëparshëm të Bankës Botërore, theksohej më shumë se gjysma e studentëve nuk arritën aftësitë minimale në lexim dhe matematikë në testin PISA. Hendeku i aftësive është identifikuar si një problem veçanërisht i rëndë në rajon.
E vetmja pikë, që Shqipëria, sikurse të gjitha shtetet e tjera të analizuara tregon, është përparësia në aftësi e vajzave, ndaj djemve.
Vajzat janë shumë më të mira se djemtë për të punuar së bashku për të zgjidhur problemet, sipas vlerësimeve të para të PISA të OECD për zgjidhjen e problemeve bashkëpunuese në të gjitha vendet. Sipas raportit, në provë morën pjesë rreth 125.000 15-vjeçarë në 52 vende dhe ekonomi, e cila analizon për herë të parë se sa mirë nxënësit punojnë së bashku si grup, qëndrimet e tyre ndaj bashkëpunimit dhe ndikimin e faktorëve si gjinia, aktivitetet pas shkollës dhe sfondi shoqëror.

Gjetje të tjera të studimit

“Në një botë që vendos një pritje në rritje mbi aftësitë sociale, sistemet e arsimit duhet të bëjnë shumë më mirë në nxitjen e këtyre aftësive në mënyrë sistematike përgjatë kurrikulës shkollore”, tha sekretari i përgjithshëm i OECD, AngelGurría.

“Prindërit dhe shoqëria në përgjithësi duhet të luajnë gjithashtu rolin e tyre. Duhet bashkëpunim në një komunitet për të zhvilluar aftësi më të mira për jetë më të mirë. “- tha më tej.
Nxënësit që kanë aftësi më të mëdha të leximit ose të matematikës, kanë më shumë mundësi të zgjidhin problemet, sepse menaxhimi dhe interpretimi i informacionit dhe aftësia për të arsyetuar janë të nevojshme për të zgjidhur problemet. E njëjta gjë vlen edhe për vendet me performancë më të mirë në PISA, si Japonia, Koreja dhe Singapori në Azi, Estoni dhe Finlandë në Evropë dhe Kanada në Amerikën e Veriut, gjithashtu dalin në krye të testit bashkëpunues për zgjidhjen e problemeve.
Megjithatë, studentët në Australi, Japoni, Kore, Zelandë të Re dhe Shtetet e Bashkuara kryejnë më mirë në zgjidhjen e problemeve bashkëpunuese sesa që pritej në bazë të rezultateve të tyre në shkencë, lexim dhe matematikë. Por studentët në katër provincat kineze që morën pjesë në PISA (Pekin, Shangai, Jiangsu dhe Guangdong) kanëperformancë më të ulët krahasuar me rezultatet e tyre në matematikë dhe shkencë.
Mesatarisht në të gjithë vendet e OECD-së, 28% e nxënësve janë në gjendje të zgjidhin vetëm probleme të drejtpërdrejta bashkëpunuese. Në të kundërt, më pak se një në gjashtë studentë në Estoni, Hong Kong (Kinë), Japoni, Kore, Makao (Kinë) dhe Singapor është një më pak i prirur në zgjidhjen e problemeve bashkëpunuese.
Vajzat performojnë më mirë se djemtë në çdo vend dhe ekonomi që u analizua. Mesatarisht në të gjithë vendet e OECD-së, vajzat kanë 1,6 herë më shumë gjasa se djemtë të jenë interpretuese të lartë në zgjidhjen e problemeve bashkëpunuese, ndërsa djemtë kanë 1,6 herë më shumë gjasa se vajzat të kenë arritje të ulëta. Kjo është në kontrast të thellë me gjetjet e testit individual të zgjidhjes së problemeve të vitit 2012, i cili zbuloi se djemtë performuan më mirë se vajzat.
Testi nuk zbuloi ndonjë ndryshim të rëndësishëm në performancën e nxënësve me përparësi ose në disavantazh, ose ndërmjet emigrantëve dhe atyre që nuk janë emigrantë. Por ekspozimi ndaj diversitetit në klasë tenton të shoqërohet me aftësi më të mira bashkëpunimi. Një tjetër gjetje ishte që nxënësit që ndjekin mësimet e edukimit fizik ose luajnë sporte në përgjithësi kanë një qëndrim më pozitiv ndaj bashkëpunimit. Sidoqoftë, studentët që luajnë lojëra jashtë shkollës kanë një rezultat më të vogël në zgjidhjen e problemeve bashkëpunuese sesa studentët që nuk luajnë lojëra video, mesatarisht në vendet e OECD-së. Nga ana tjetër, studentët që hyjnë në internet apo rrjetet shoqërore jashtë vlerësimit të shkollës janë pak mëtë larta se studentët e tjerë./Monitor

Rreth 650 mijë pensionistë pritet të marrin një shpërblim për festat e fundvitit, ndërsa gjithçka do të përcaktohet pas vendimit që pritet të miratohet nga qeveria.

Fondi i ndarë në buxhet për këtë kategori është 1.8 miliardë lekë, të cilat do të përdoren në formën e një bonusi për festat e fundvitit për pensionistët apo siç njihen ndryshe moshën e tretë.

Nëse do të bëhen disa përllogaritje rezulton se një pensionist do të marrë 2700 lekë shpërblim, duke i shtuar këtu edhe subvencionimin nga buxheti, shuma do të shkojë në 3 mijë lekë.

Ndërkohë që ende nuk dihet se sa do të jetë shuma që do t’i akordohet familjeve në nevojë apo shtresave vulnerabël, atyre që marrin pagesa papunësie apo shtresave të tjera të shoqërisë me probleme.

Gjithçka pritet që të qartësohet me vendimet e qeverisë, që pritet të miratohen në dy javët e ardhshme.

Datat e shpërndarjes caktohen me një udhëzim të ISSH dhe çdo pensionist, krahas pensionit mujor, do të marrë edhe shtesën prej 3 mijë lekësh.

Sidoqoftë, edhe në rast se pensionistët për ndonjë arsye nuk e tërheqin shpërblimin brenda muajit dhjetor 2017, e drejta për ta marrë kalon edhe muajin tjetër, pra në janar 2018./Panorama/

Një tjetër lob duket se ka arritur të bindë qeverinë për t’i shpëtuar një takse. Bëhet fjalë për pijet energjike per të cilat nëse propozimi, që ka kaluar miratimin e komisioneve parlamentare, do të kalojë edhe hallkat e tjera, do të bëjë që këto biznese të kenë zero akcizë.

Propozimin në Kuvend e ka dorëzuar deputeti Ervin Bushati i cili ka propozuar që të shfuqizohen disa nene nga ligji për akcizat dhe konkretisht ajo që lidhet me pijet energjike.

“Kreu IX/1 “Pijet energjike” dhe nenet 77/1 “Përkufizime” dhe 77/2 “Detyrimet” shfuqizohen.

Ky ndryshim reflektohet edhe në shtojcën nr.1 që i bashkëlidhet ligjit duke hequr emërtimin dhe nivelet treguese të akcizës për pijet energjike” thuhet në propozimin e bërë nga deputeti socialist Ervin Bushati dhe që ka kaluar miratimin në Komisionin e Ekonomisë ku deputetët e Partisë Demokratike refuzuan të merrnin pjesë.

Akciza tek pijet energjike duket të jetë taksa që i ka rezistuar më pak presionit të lobeve duke qenë se qëndroi në fuqi vetëm për pak vite. Qeveria e majtë e vendosi këtë taksë në vitin 2014 duke taksuar çdo litër pije energjike 50 leke dhe me pas u ul ne 30 lekë.

Nenet që shfuqizohen:

Neni 77/1

Përkufizime

Në kuptim të këtij ligji, me termin “pije energjike” do të kuptohet:

Pijet që klasifikohen në Kodin e Nomenklaturës së Kombinuar të Mallrave 2202 10 00, të cilat evidentohen me kod shtesë të specifikuar për këtë lloj produkti dhe që kanë në përmbajtje të tyre të paktën një nga përbërësit: sasi kafeine të barabartë ose më shumë se 0,02 për qind të volumit, taurinë, përbërës të guaranës, si teofilinë dhe teobrominë, përbërës të ginsenk, si Rb1, Rb2, Rg1, Rd, Rc dhe Re, inositol, maltodekxtrin, karnitinë, kreatinë, glukuronolakton.

Neni 77/2

Detyrimet

Akciza për pijet energjike paguhet duke pasur si njësi matëse 1 litër.

Depozituesi i miratuar, pritësi dhe dërguesi i regjistruar janë të detyruar të mbajnë regjistrime për sasitë e “pijeve energjike”, të blerë, shitur, prodhuar, përpunuar, magazinuar, eksportuar, të shprehura në litra dhe sipas llojeve.

Regjistrimet duhet t’u korrespondojnë të dhënave të deklaratave të importit dhe eksportit, dokumenteve që shoqërojnë lëvizjen, si dhe dokumentacionit tjetër tregtar./Monitor/

Nga Elona Shehu dhe Mimoza Kaçi

Shqipëria ka një industri financiare pak të zhvilluar e kufizuar kryesisht tek industria e bankingut. Situata financiare po i gëlltit bankat tregtare në një rreth vicioz. Gjatë dekadës së fundit, risku i kredibilitetit ose i njohur në terminologjinë financiare, kredit risk është rritur së tepërmi, gjë që ka kontribuar në rritjen e kredive me probleme në vend. Për pasojë bilancet e bankave janë ‘pasuruar’ me asete toksike. Qëllimi i këtij punimi, është shtrimi i alternativës së duhur për menaxhimin e këtyre aseteve toksike, në mënyrë që të mos cenohet kredibiliteti financiar i bankave. Në këtë kuadër pyetja që shtrohet është, a duhet të konsiderohet ristrukturimi i sistemit bankar? Në vijim, punimi përcakton nëse ky ristrukturim duhet orientuar në kuadër të centralizimit apo decentralizimit. Në kuadër të ristrukturimit, shtrohet mundësia e ndarjes së bankave në dy grupe, banka të mira dhe banka jo të mira (të këqija). Qëllimi është që asetet toksike të trajtuara më sipër të kalojnë nën menaxhimin e ‘bankës së keqe’, duke pastruar në këtë mënyrë bilancin e ‘bankës së mirë’. Ndërkohë që bankat e mira reduktojnë riskun dhe menaxhojnë kryesisht portofolin e depozitave dhe kredive të shëndosha. Ky model i propozuar, do të përmirësonte kredibilitetin e sistemit bankar, si edhe do të rriste mundësinë për një financim të shëndetshëm të bankave. Në kontekstin e kësaj skeme financimi, në këtë punim propozohet krijimi i një fondi garancie i cili do të monitorojë skemën e menaxhimit të aseteve toksike. Ky punim, në qendër të të cilit qëndron platforma për ndarjen e bankave në dy grupe, ka një kontribut të rëndësishëm në rrethin e akademikëve të rinj, specialistëve të tregjeve financiare dhe kërkuesve shkencorë, pasi hap një shteg të ri në fushën e kërkimeve shkencore.

***

Kriza globale e vitit 2008, ngriti debate të shumta mbi “shëndetin financiar” të bankave. Në këtë kontekst shumë ekonomistë filluan të diskutojnë mbi platforma të mundshme për të rikapitalizuar sektorin bankar. Në vendin tonë, sistemi financiar e gjen veten të kufizuar kryesisht brenda industrisë së bankingut. Bankat tregtare në vendin tonë, gjatë dekadës së fundit kanë hasur vështirësi të shumta në aspektin e kreditimit. Nevoja e vazhdueshme për financim dhe dhënia pa kriter e kredive për të konkurruar tregun, po e drejton sektorin bankar drejt një rrethi vicioz.

Sipas Caprio dhe Klingebiel (1997) problemet ne sistemin bankar, mund të shkatërrojnë resurset financiare, institucionale dhe politike të një vendi; për këtë arsye, duhen marrë masa ristrukturuese në suport të sistemit financiar. Në këtë kontekst shtrohet nevoja për ndërtimin e një strukture të re financiare, bazuar në rikapitalizimin e portofolit të bankave. Ky rikapitalizim, propozohet të bëhet me anë të ndarjes së bankave në dy grupe: banka të mira dhe banka të këqija.

Kur flasim për “bankë të keqe”, në fakt, i referohemi bankës që nxjerr sistemin nga ngërçi i kredive me probleme. Në këtë kuadër, një bankë e keqe është një bankë që mban asetet toksike në portofolin e saj, duke lejuar bankat e tjera të ‘pastrohen’ nga këto asete dhe të bëhen në këtë mënyrë banka të mira.

Ky problem materializohet në dy modele të ndryshme: njëra i referohet rastit kur një bankë ‘në telashe’ ndahet në një bankë të mirë dhe një bankë të keqe dhe tjetra është rasti që qeveria krijon një bankë toksike të madhe në të cilën bankat me probleme shkarkojnë asetet e tyre toksike. Bankat toksike krijohen për të marrë asetet riskoze nga bankat e mira. Në këtë mënyrë sistemi bankar përmirëson kapacitetin financiar dhe bëhet më konkurrues në tregun bankar. Punimi ngre një diskutim vertikal nëse duhet të konsiderohet ristrukturimi i sistemit bankar? Lind pyetja përse duhen bankat e këqija dhe a e ndihmojnë këto sistemin financiar në të vërtetë?

Asetet toksike shkojnë në bilancet e atyre që u lakuan si “banka të këqija”; këto të fundit duke marrë në portofolin e tyre asete të tilla, duken më të forta në treg, pasi ekziston perceptimi se ato janë në gjendje t’i menaxhojnë këto asete, dhe bëhen në këtë formë “shpëtueset” e sistemit bankar. Nga ana tjetër, këto banka menaxhojnë portofolin e tyre toksik duke krijuar letra me vlerë të tregueshme mbi këto asete me risk të lartë, e për pasojë edhe me kthim të lartë. Përveçse hapet një shteg drejt zhvillimit të tregut financiar, rritet kredibiliteti i i klientëve në bankat e mira dhe ulet mundësia për panik bankar, i cili përbën shkakun kryesor të falimentimit të bankave.

Në aspektin e rregullimit dhe mbikëqyrjes financiare ky model ristrukturimi propozon ngritjen e një agjencie shtetërore ose fond garancie me financim publik me qëllim kontrollin e sasisë së riskut që marrin bankat e mira, dhe të financojë kur është e nevojshme bankat e këqija. Ky fond garancie duhet të marrë përsipër edhe kostot financiare të ndërtimit të skemës në fjalë.

Në vijim të punimit trajtohet mundësia e strukturimit të sistemit bankar dhe domosdoshmëria e rikapitalizimit të bankave. Më tej diskutohet nëse ky ristrukturim do të jetë në kuadër të centralizimit apo decentralizimit. Në fund punimi konkludon në mënyrë të përmbledhur se çfarë i duhet propozuar sistemit bankar shqiptar në kuadër të ristrukturimit.

***

Caprio dhe Klingebiel (1997), gjykojnë se si pasojë e menaxhimit të keq bankar, lind domosdoshmëria e krijimit të një strukture të re të tregut financiar. Në rastin e Shqipërisë, kjo strukturë do të rigjeneronte sistemin dhe konsolidonte asetet e bankave. Referuar Faucette, Hart, Bruno, Cunningham, Loegering dhe Carpenter (2009), në mënyrë që sistemi financiar të pastrohet nga asete “toksike”, duhen krijuar të ashtuquajturat “Bankat e Këqija”, të cilat do të blejnë asetet problematike, duke risjellë likuiditetin në tregjet e kapitaleve.

Ristrukturimi, në kuadër të ndarjes së bankave është eksperimentuar që në vitin 1989. Sipas Schäfer dhe Zimmermann (2009) në fundin e vitit 1980, më shumë se 1000 institucione kreditimi dhe depozitimi në Shtetet e Bashkuara të Amerikës u ‘kërcënuan’ nga paaftësia paguese. Për pasojë në 1989 u themelua një “bankë e keqe” me financim qeveritar dhe privat, e cila operoi deri në 1995. Më tej, suksesi i platformës vijon për Suedinë në vitin 1990 dhe në vitin 2006 me Gjermaninë.

Një tjetër eksperiencë e mirë vjen nga sistemi bankar i Britanisë së Madhe. Suksesi i këtij ristrukturimi në Britani qëndroi në kontrollin e fortë, menaxhimin dhe qeverisjen e mirë. Ata krijuan një komitet i cili raportonte rregullisht te bordi qendror i bankës.

Në mënyrë që kjo skemë të funksionojë mirë, shihet i domosdoshëm angazhimi i qeverisë. Schäfer et.al. (2009) analizojnë sistemin bankar gjerman dhe mundësinë e tij për rikapitalizim. Sipas tyre qeveria duhet të marrë përsipër përgjegjësinë e menaxhimit të kësaj skeme, duke marrë mbi vete kostot e bankave të këqija dhe duke përfituar aksione në bankat e mira.

Në vijim, të diskutimin shtrohet çështja nëse kjo skemë duhet ndërtuar mbi bazën e centralizimit apo decentralizimit. Referuar Schäfer et.al (2009) ky plan funksionon pavarësisht strukturave të centralizuara apo të decentralizuara; pra edhe kur qeveria drejton një bankë të keqe të centralizuar, edhe kur lejon decentralizimin sipas të cilit secili institut bankar krijon bankën e vet të keqe. Ky i fundit është rasti tipik i Britanisë së Madhe.

Holmberg, Sjogren dhe Hellstrom (2012) në studimin e tyre mbi centralizimin dhe decentralizimin e sistemit bankar, konstatojnë se—në kuadër të eficiencës së kostove të borxhit—bankat e decentralizuara gjenerojnë më shumë fonde për huadhënie dhe kanë risqe më të ulëta. Nga ana tjetër ata theksojnë se bankingu i centralizuar është më efektiv për sa i përket targetimit të klientëve dhe reduktimit të riskut. Në vijim, Canales dhe Nanda (2010), konkludojnë në studimin e tyre se bankat e decentralizuara janë më të përgjegjshme ndaj konkurrencës. Po ashtu, sipas Neuberger (1959)—në studimin e tij mbi rastin e bankingut jugosllav—centralizimi i sistemit bankar ngre pikëpyetje të mëdha mbi efektivitetin e kontrollit.

Bejan (2011) cilëson dy teori të mendimit ekonomik që mbështesin përkatësisht centralizimin dhe decentralizimin: Shkolla Keynesiane dhe Shkolla e Bankingut të Lirë. Në këtë kontekst ka vend për diskutim se cilin model duhet të ndjekë kjo reformë në Shqipëri. Edhe pse Schäfer et.al (2009) shprehet se ky model i shkon çdo vendi, eksperienca ka treguar të kundërtën.

Për implementimin e kësaj skeme, sistemi bankar dhe qeveritar në Shqipëri duhet të përballet me disa sfida në lidhje me zbatueshmërinë, menaxhimin, transparencën etj. Schäfer et.al (2009) thekson tri sfida kryesore të kësaj reforme: transparenca e eliminimit të aseteve toksike, mbajtja minimale e kostove të taksapaguesve dhe eliminimi i rrezikut moral.

Një nga disavantazhet dhe sfidat kryesore të pranuara të këtij modeli është risku i “moral hazard”. Duke qenë se bankat e mira do ua shesin asetet toksike bankave të këqija, ato do të shpërblehen me çmimin e shitjes. Por nga ana tjetër, bankat e këqija nuk do të jenë të gatshme të paguajnë shuma të mëdha për disa asete me risk shumë të lartë. Për këtë arsye bankat e këqija, duhet të ofrojnë një çmim të tillë që të mos i favorizojë bankat e mira të marrin risk të tepruar në portofolat e tyre. Schäfer et.al (2009) thekson se problematika themelore e një platforme të tillë është vlerësimi i aseteve toksike në mënyrë të tillë që të eliminojë rrezikun moral.

Po ashtu, Schäfer et.al (2009) parashtron dy pengesa apo disavantazhe të tjera; së pari, ngritja e një strukture të tillë kërkon një kapital të madh fillestar dhe së dyti, në fund të jetës së bankës së keqe mund të ketë humbje të konsiderueshme. Për këtë arsye, modeli paraqet në vetvete një sfidë të madhe dhe që modeli të funksionojë mirë, duhet krijuar një ndarje e qartë midis aseteve të mira dhe atyre toksike.

Avantazhi kryesor i këtij ristrukturimi qëndron në shndërrimin e asetit toksik në aset të shëndoshë përmes futjes në sistem të bankave të këqija. Ky model për ristrukturimin e sistemit bankar—i cili i referohet rikapitalizimit të portofolit të bankave—rrit sigurinë e investitorëve në sistemin bankar, redukton riskun dhe ul levën financiare.

***

Schäfer et.al (2009) thekson se ky plan i krijimit të bankës së keqe i studiuar për Gjermaninë mund të funksionojë për çdo vend. Pra, sipas tyre është gjetur modeli që i përshtatet çdo vendi. Por implementimi i këtij modeli në vendin tonë kërkon vëmendje më të lartë në vlerësimin e aseteve, kjo për arsye të shkallës së informalitetit dhe mungesës së transparencës. Po ashtu, fondi i garancisë—i financuar nga qeveria— duhet të jetë i gatshëm të financojë skemën dhe të rikapitalizojë bankat e rrezikuara nëpërmjet blerjes së aksioneve. Skema kërkon pjesëmarrjen e të gjithë bankave që operojnë në vendin tonë.

Implementimi i kësaj ndarjeje kërkon njëkohësisht ndërtimin e një sistemi të ri të tregut financiar në Shqipëri. Realizimi korrekt i kësaj reforme rikapitalizimi, do të nxirrte sistemin bankar nga vorbulla e kredive me probleme dhe do të pastronte tërësisht asetet e tyre, duke rritur kështu mirëqenien ekonomike në vend.

(Kumtesë e mbajtur gjatë Konferencës Shkencore Ndërkombëtare “Ditët e Studimeve Shqiptare” organizuar nga UET)

Shënim:

Elona Shehu është e angazhuar në statusin e asistent pedagoges në Universitetin Europian të Tiranës, në të cilin vazhdon njëkohësisht studimet doktorale në fushën e financës dhe tregjeve financiare.

Mimoza Kaçi është lektore pranë Universitetit Europian të Tiranës. Doktorante në Universitetin e Tiranës.

Gjigantja italiane e shërbimeve Call Center, Facile.it, ka mbyllur degën e saj në Shqipëri.

Përmes një njoftimi të lëshuar më 31 tetor, kompania bën me dije se ka vendosur likuidimin e degës shqiptare, duke ftuar të gjithë kreditorët të paraqesin pretendimet e mundshme.

Sipas të dhënave zyrtare në Qendrën Kombëtare të Regjistrimit, kjo kompani ushtron aktivitetin në Shqipëri që prej vitit 2012.

Facile.it është një prej kompanive lider në tregun italian të konsulencës në tregun e sigurimeve. Rreth 1.5 milionë italianë i drejtohen kësaj kompanie për të përzgjedhur policat më të përshtatshme të sigurimit.

Muajt e fundit janë shtuar kompanitë Call Center që kanë vendosur të mbyllin aktivitetin në Shqipëri. Në masë të madhe, ky fenomen i detyrohet ashpërsimit të ligjit Italian për kompanitë e shërbimeve Call Center, që ka qëllim kthimin e aktiviteteve të tyre në territorin Italian nga jashtë kufijve./Scan

Pensionistët kryefamiljarë në të gjithë vendin që jetojnë vetëm, familjet me ndihmë ekonomike dhe familjet që kanë në pronësi shtëpi muze, nuk do të paguajnë taksën e re të shtëpive. Komisioni i Ekonomisë miratoi dje përjashtimin nga taksa për këto 3 kategori. Opozita nuk mori pjesë në votimin e projektligjit.

Nënkryetarja e Komisionit, deputetja e PD-së, Jorida Tabaku, kërkoi përjashtimin nga taksa të të gjithë pensionistëve në vend. Komisioni i Ekonomisë miratoi që për familjarët, taksa do të jetë 0,05 për qind e vlerës së shtëpisë me çmimet e tregut, ndërsa për biznesin 0,2 për qind.

KATEGORITË QË PËRJASHTOHEN

Kryetari i Komisionit të Ekonomisë, Erion Braçe, pas dakordësisë më herët edhe me qeverinë, kërkoi që nga taksa e pronës të përjashtohen të gjithë pensionistët kryefamiljarë që jetojnë vetëm, familjet që marrin ndihmë ekonomike dhe qytetarët që kanë në pronësi shtëpi muze.

“Përjashtohen nga taksa ndërtesat e banimit të kryefamiljarëve, që përfitojnë pension pleqërie ose pension social, që janë me banim në fshat ose në qytet kur familja përbëhet vetëm nga pensionisti. Ndërtesat e banimit të kryefamiljarëve që trajtohen me ndihmë ekonomike. Pas kërkesës nga një grup qytetarësh shkodranë të vjetër që zotërojnë ndërtesa që janë shpallur apo gëzojnë statusin e monumentit të kulturës, propozojmë edhe germën g, që ndërtesat kulturore në mbrojtje të përkohshme ose të përhershme për kohën në të cilën deklarohet mbrojtja, të përjashtohen nga taksa e ndërtesës. Bëhet fjalë për të gjitha ndërtesat private në vend, që zotërojnë statusin e monumentit të kulturës”, u shpreh Braçe.

Ndryshimet e propozuara u miratuan vetëm me votat e maxhorancës, pasi opozita nuk mori pjesë në votimin e projektligjit. Nënkryetarja e Komisionit, deputetja e PD-së, Jorida Tabaku, kërkoi përjashtimin nga taksa të të gjithë pensionistëve dhe tatimi mos rritet për familjarët.

“Kur përjashtoni hotele të mëdha me 5 yje, duhet të përjashtoni të gjithë pensionistët, të gjithë familjarët, të gjithë familjet me ndihmë ekonomike. Të ishte për ne, nuk do të ishte rritur fare taksa e pronës. Ishin kategori të përjashtuara që me ligjin e mëparshëm, ju keni shtuar 3 grupe. Taksa për pronën ka qenë me një vlerë të papërfillshme për pensionistët. Tani që po e 3-fishoni në vlerë, tani po bëhet e papërballueshme. Taksa e truallit që shpikët vjet, dështoi, edhe kjo taksë e re për ndërtesat që nuk janë legalizuar, për të gjitha ndërtesat që janë në proces e sipër dhe për shtresat sociale, nuk ka për të funksionuar. Taksa e pronës është taksa që mblidhet më pak në nivel lokal”, u shpreh Tabaku.

Kryetari i Komisionit të Ekonomisë, Erjon Braçe, tha se taksa fikse e ndërtesës nuk bënte diferencime, kurse me taksën e re, të gjitha shtresat nuk do të paguajnë njësoj. “Taksa që ka qenë për ndërtesën, nuk bënte diferencim mes meje që jam deputet dhe nënës sime që është pensioniste, dhe paguanim njësoj”, tha Braçe.

Varianti i parë kalon në pjesën perëndimore të qytetit dhe ka një gjatësi prej rreth 5 kilometrash me tre korsi secili drejtim.

Kosto totale e investimit shkon në rreth 113 milionë euro. Janë pesë ura të mëdha, ku kryesorja do të ndërtohet mbi lumin Drin me gjatësi 612 metra. Po ky variant parashikon një tunel me dy tuba. Ndonëse me tunel, ky variant rezulton me kosto më të ulet.

Varianti i dytë është pa tunel. Ka një gjatësi prej 10 kilometrash. Edhe këtu korsite janë tre për secilin drejtim, dhe gjurma kalon nga ana lindore e qytetit.

Kosto shkon në 143 milionë euro. Gjithsej parashikohen 8 vepra arti, ura më e gjatë do kalojë mbi Drin me një gjatësi 770 metra.

Por by-passi i Shkodrës, pavarësisht variantit që do të zgjidhet, kundërshtohet fort nga shoqatat mjedisore, pasi sipas tyre shkatërron basenin e liqenit të Shkodrës dhe ka ndikim të madh në këtë park kombëtar.

Shqipëria është një ndër 35 shtetet që duhet përfshirë në listën e zezë të Bashkimit Europian për kontrollin mbi parajsat fiskale. Kështu thuhet në studimin e fundit të organizatës prestigjioze “Oxfam”.

Kjo listë publikohet në një kohë kur është rritur presioni ndërkombëtar për zbulimin e origjinës së parave që qarkullojnë në ekonomitë në zhvillim të botës perëndimore.

Lista e “Oxfam” flet edhe për katër shtetet të tjera, anëtare të unionit; Irlandën, Luksemburgun, Maltën dhe Holandën.

Në listën kryesore ndërkohë, atë me 35 shtete të cilat duhen përfshirë patjetër, veç Shqipërisë figurojnë edhe të gjithë vendet e tjera të Ballkanit Perëndimor, me përjashtim të Kosovës.

Pra, Shqipëria figuron ndër shtetet të cilat duhen minimalisht të përfshihen në listën e zezë të Brukselit, raporton “Tv Scan”.

Kjo vjen për shkak se vendi ynë, sipas “Oxfam”, nuk përmbush ende plotësisht një ndër tre kriteret kyçe, atë të implementimit të masave për të luftuar evazionin fiskal dhe shmangien e taksave.

Në këtë prizëm, nga ana e Komisionit Europian priten dhe rekomandime të tjera për qeveritë e Ballkanit Perëndimor./Tv Scan/

Shqipëria ka pagën më të ulët mesatare në Europë, pa përfshirë vendet e Ish Bashkimit Sovjetik.

Sipas të dhënave të përpunuara nga Wikipedia, bazuar në informacionet e marra nga FMN, Banka Botërore dhe institucionet përkatëse statistikore vendase, në Shqipëri, paga mesatare neto (pas taksave) është 347 euro në muaj, sipas të dhënave që janë përditësuar në tremujorin e parë 2017.

Në këtë nivel, paga mesatare është më e ulëta në Europë, me përjashtim të Bjellorusisë, Moldavisë dhe Ukrainës.

Wikipedia i referohet të dhënave të INSTAT për pagën mesatare në sektorin shtetëror, që ishte 56,500 lekë në fund të tremujorit të parë, ndërsa të dhënat e tjera të INSTAT tregojnë se paga reale në ekonomi, përfshirë edhe sektorin privat është akoma më e ulët. Sipas INSTAT, Paga mesatare mujore bruto për një të punësuar me pagë sipas group-profesioneve dhe gjinisë në fund të vitit 2016 ishte 45,845 lekë, pra rreth 334 euro bruto dhe 290 euro neto. Këtu ka ndikim edhe fakti që informaliteti i pagës në sektorin privat është shumë i lartë dhe një numër i madh subjektesh nuk deklarojnë pagën reale për të punësuarit e tyre(shënim i Monitor). Në krahasim me një vit më parë, paga mesatare në ekonomi ra me 2.1% në vitin 2016.

Në Kosovë, paga mesatare neto është më e lartë se në Shqipëri, ajo luhatet në rreth 405 euro.

Në rajon, sipas Wikipedia, pagën mesatare më të lartë e ka Mali I Zi, me 509 euro në muaj, e ndjekur nga Bosnjë Hercegovina me 439 euro, Bullgaria me 423 euro, Serbia 407 euro, Kosova  405 euro dhe Maqedonia 372 euro.

Edhe e matur sipas metodës së fuqisë blerëse, ku të ardhurat përshtaten me shpenzimet e jetesës,  paga në Shqipëri është sërish më e ulëta në Europë, me rreth 1000 dollarë. Madje në këtë renditje, Shqipërisë ia kalon edhe Bjellorusia, që ka pagë mesatare më të ulët sesa ne. Më të lartë pagën sipas fuqisë blerëse e kanë Mali I Zi, që me 1422 dollarë ia kalon edhe Portugalisë, Bullgarisë dhe Rumanisë  dhe Kosova (1251), që ia kalon dhe Serbisë e Bosnjës. Në të dy këto shtete, kosto reale e jetesës është më e lirë, rroga është më e mjaftueshme për të blerë produkte të ndryshme, në krahasim me Shqipërinë, apo shtete të tjera të rajonit.

Në Europë, vendi ku ke mundësi të marrësh më shumë të ardhura përmes pagës është Zvicra me 4,421 euro në muaj, të ndjekura nga Islanda me 3,430 euro, Norvegjia (3,405), Danimarka (3,270), Luksemburgu (3,159), Suedia (2,713). /Monitor

Sipas Korporatës është mbyllur një kontratë për 15 mijë e 300 megavat orë energji për periudhën pik të ditës, nga ora 6.00 e mëngjesit deri në 11.00 të mbrëmjes, me një çmim mesatar prej 73 euro për megavat/orë.

Për momentin shitja është bërë në letër, sepse rezerva energjetike sot që flasim, nuk e mundëson.

Atëherë ku do të gjendet kjo energji?

Vetë KESH-i pranon se shitja është bërë jashtë planifikimeve të nëntorit. Por KESH-i, duke u bazuar të parashikimet e Meteoalbit, pret reshje të mëdha shiu në fundjavë, e për rrjedhojë prurje të larta gjatë ditëve të ardhshme në kaskadën e lumit Drin.

Sipas KESH-it, në kushtet kur marrëveshja me OSHEE për këtë muaj është mbyllur që në fund të tetorit, Korporata nuk mund t’i shesë dot energji shtesë Operatorit të Shpërndarjes. Ndaj për të mos rrezikuar që uji të shkojë dëm u vendos që turbinat të punojnë me regjim të plotë dhe energjia shtesë qe do të prodhohet, t’u shitet kompanive private në tregun e lirë.

Por Top Channel ka mësuar se disa prej këtyre kompanive private që kanë blerë energjinë e KESH-it, janë po të njëjtat që po ia shesin energjinë OSHEE-së, por me një çmim dukshëm më të lartë.

Sipas njoftimit zyrtar të Operatorit të Shpërndarjes së Energjisë, për të njëjtën periudhë piku të njëjtët tregtare ia kanë shitur energjinë OSHEE me një çmim mesatar mbi 85 euro për megavat/orë, ose 12 euro për megavat/orë më shtrenjtë.

Vetëm nga ky operacion, privatët fitojnë menjëherë 200 mije euro! Megjithatë KESH-i pretendon se në kushtet aktuale ky është një operacion i detyruar, dhe se OSHE nuk po tërheq dot sasinë e programuar dhe jo me shtesat e energjisë. Vetë OSHEE thotë se nuk ka marrë njoftim nga KESH-i për tepricat e energjisë edhe pse KESH-i e ka detyrim ligjor.

OSHEE thotë se në këto nivele të ulëta që është Fierza, edhe specialistët e energjetikës nuk këshillojnë eksport të energjisë. Përveç kësaj OSHEE hedh poshtë argumentin e KESH-it se kontrata e mbyllur e nëntorit nuk lejon shit-blerje energjie. Sipas OSHEE-së kontratat për blerje energjie mes dy operatorëve publikë, mund të rishikohen në çdo moment.

Një situatë e ngjashme, ku tregtarët privatë blejnë energji me çmim të lirë nga KESH dhe ia shesin atë më shtrenjë OSHEE-së ka ndodhur edhe dy vite më parë.

Në atë kohë u vlerësua se përfitimi i tregtarëve arriti deri në 7 milionë euro. Dhe vetëm pasi lajmi u bë publik, për të shmangur këtë Enti Rregullator i Energjisë detyroi KESH-in që energjinë e tepër t’ia ofrojë fillimisht OSHEE. Gjë që kësaj here, nuk ka ndodhur./TCH/

Pas largimit në Eljon Semanajt si kreu i Agjencisë Kombëtare të Burimeve Natyrore për të zenë vendin në krye të Hipotekave, ka ardhur edhe emërimi i ri.

Me një urdhër të firmosur nga Ministri i Infrastrukturës dhe Energjisë, datë 23.11.2017,  me Nr.Prot.218,  në krye të AKBN është emëruar Adrian Bylyku. Nga viti 2016 e në vijim ai ka mbajtur funksionin e Drejtorit të Drejtorisë Hidrokarbure në AKBN. Me heret ka kryer detyra  të tjera në institucione shtetërore dhe kompani private.

Studimet e larta i kreu në Universitetin Politeknik të Tiranës, Fakulteti “Gjeologji- Miniera” në vitet 1986-1991. Në vitet 1993-1996 ka kryer studimet pasuniversitare në Universitetin e Bolonjës, në fushën e gjeoteknikës dhe kërkimeve kimike në sektorin e ndërtimit.

Bylyku vjen në krye ne një moment të rëndësishëm për Agjencinë Kombëtre të Burimeve Natyrore. Aktualisht kjo e fundit është ndër institucionet më të rëndësishme që mbikëqyr koncesionet në sektorë të tillë si hidrokarburet, hidrologji si dhe miniera.

Po kështu nën përgjegjësinë e tij janë edhe detyra të tjera që lidhen me energjinë nga burimet e rinovueshme si dhe eficenca e energjisë. Aktualisht pritet që Ministria e Infrastrukturës dhe Energjisë të shtrojë për diskutim modelin e ri mbi të cilin do të lidhen marrveshjet hidrokarbure dhe pjesa që do të marrë shteti nga këto marrëdhënie.

Legjislacioni pritet të ndryshojë edhe në aspektin e detyrave që do të kenë agjencitë e përfshira në sektor përfshi këtu Agjencinë Kombëtare të Burimeve të Natyrës./Monitor

Vit për vit, Shqipëria po bën hapa të shpejtë në hendekun e pabarazisë, ku të pasurit bëhen më të pasur dhe të varfrit më të varfër.

Në anketën e buxhetit të familjes për vitin 2016, Instituti i Statistikave (INSTAT) referoi se 90% e familjeve shqiptare shpenzuan mesatarisht 63,609 lekë në muaj. Këto familje, sipas INSTAT, kanë mesatarisht 3.9 anëtarë.

Sipas përllogaritjeve të Monitor, 90% e familjeve në fashën e poshtme të konsumit përbëhen nga 2,696,772 persona, të cilët përbëjnë 93% të totalit të popullsisë (2,896,532 banorë). Kuota e shpenzimeve ditore për kokë banori në këtë kategori ishte 544 lekë në ditë, ose 4 euro në ditë për frymë.

Llogaritë tregojnë se, 10% e familjeve që përbëjnë 7% të popullsisë së vendit me 199,761 persona konsumojnë 15 euro në ditë për frymë ose tre herë më shumë se 93%.

Shpenzimet mesatare për konsum të NjEF tregojnë se në vitin 2016, ka pasur një rritje më të madhe të shpenzimeve të 10% të NjEF me shpenzimet më të larta (14,6%) në krahasim me rritjen e shpenzimeve mesatare për konsum të 90% tjetër (0,6%) në krahasim me 2015.

Shpërndarja e nivelit të shpenzimeve për konsum tregon se 90% e NjEF shpenzon 78,3% të vlerës së konsumit gjithsej, me një mesatare të shpenzimeve për konsum prej 63.609 lekë në muaj.

Nga ana tjetër, 10% e NjEF shpenzon 21,7% të konsumit gjithsej, me një shpenzim mesatar prej 158.946 lekë në muaj. Shpenzimet mesatare për konsum të 10% të NjEF me shpenzime më të larta janë 2,5 herë më shumë se ato të 90% tjetër të NjEF.

Si rrjedhim, raporti i konsumit të familjeve më 2016, për këtë tregues, paraqet një rritje të pabarazisë nga 2,2 më 2015 në 2,5 më 2016.

Jetesa më 4 euro në ditë konsiderohet si varfëri relative sipas standardit të Bankës Botërore. Kategoria e personave në këtë kategori konsumi konsiderohen më shumë në varfëri se sa në jetesë normale. /Monitor/

Përmbytjet do të rikthehen sa here që të ketë reshje normale pasi mbi 65 për qind e rezervuarëve në vend u ka mbaruar cikli. Ekspertët e ujit pranë qeverisë e vlerësojnë tejet të rëndë gjendjen në qindra rezervuarët, teksa shpresat për rehabilitimin e tyre shuhen për shkak të fondeve të mëdha që kërkohen në dispozicion.

Nga vlerësimet e bëra për gjendjen teknike të 626 digave, rezulton se 410 (ose 65% e numrit të përgjithshëm), paraqesin probleme të theksuara teknike dhe kërkojnë vëmendje urgjente si përsa i takon sigurisë së digave ashtu edhe volumit të disponueshëm të ujit në rezervuarë.

Në 27% të tyre ka dëmtime në trupin e digës, 29% dëmtime të shkarkuesit katastrofik, 30% dëmtime të ujëlëshuesit, 14% dëmtime njëkohësisht të trupit të digës dhe shkarkuesit katastrofik/ujëlëshuesit. Vlerësimet janë bërë nga këshilli i Kombëtar i Ujit në një relacion të posaçëm për parlamentin në kuadër të miratimit të një strategjie të re për Ujitjen dhe Kullimin.

Ministria e Bujqësie llogarit që në total, kapaciteti ujor i rezervuarëve është zvogëluar me rreth 45%. Kjo për faktin se cikli i jetëgjatësisë së tyre është në përfundim dhe kupat e rezervuarëve janë mbushur me aluvione.

Drama që po krijojnë rezervuarët u shpërfaq dy herë në harkun e një viti, kur hapja e portave të shkarkimit të rezervuarëve pranë autostradës Tiranë-Durrës kanë krijuar milionë euro dëme në bizneset pranë autostradës, për cilat askush nuk ka mbajtur përgjegjësi.

Nga ana tjetër riparimi i infrastrukturës mbrojtëse nga përmbytjet kërkon investime shumë të mëdha, që janë përtej mundësive të buxhetit.

Ministria e Bujqësisë raporton se 300 km argjinatura të dëmtuara kanë nevojë për riparime, me një kosto tejet të lartë, por nga ana tjetër buxheti për to është pamjaftueshëm. Gjithashtu investimet në veprat mbrojtëse nuk japin garanci të plotë ndaj përmbytjeve. Mungojnë studime të plota te rrjedhës se lumenjve në kushtet e reja të shfrytëzimit pa kriter dhe intensiv te zhavorreve në shtretërit e tyre, ndërtimit te HEC-ve të rinj, dëmtimeve në ekosisteme e etj.

Mundësia në të ardhmen e mirëmbajtjes së pamjaftueshme dhe amortizimi i shpejtë i sistemeve të ujitjes mund të bëjnë që rehabilitimi të mos japë rezultatet e pritshme.

Rehabilitimi i herë pas hershëm mund të mos përballohet nga qeveria dhe kjo bën që Shqipëria të jetë më e varur nga institucionet kredituese ndërkombëtare.

Ministria e Bujqësisë thotë me fuqizimin e parkut te makinerisë së rëndë për Drejtoritë e Ujitjes dhe të Kullimit dhe Bashkite, ritmi i largimit të dherave prej 5-6 milion m3/vit është plotësisht i mundshëm dhe brenda një periudhe 3 vjeçare i gjithë sistemi të jetë i pastruar nga depozitimet ndër vite, pas së cilit duhet të vijohet me ritmin normal.

Kjo do të kërkonte edhe alokimin e shpenzimeve operative të nevojshme për mbulimin e shpenzimeve të largimit të aluvioneve. Riorganizimi i tyre në 4 borde rajonale kullimi bazohet në funksionet dhe detyrat kryesore, të lidhura me përdorimin dhe mirëmbajtjen e kanaleve kryesore të kullimit, hidrovoreve, kanaleve të ujërave të larta, 22 kanaleve kryesore të skemave të mëdha ujitëse, 7 rezervuarëve të mëdhenj që u shërbejnë më tepër se një bashkie dhe veprat e mbrojtjes nga përmbytjet. Ndërsa gjithë infrastuktura tjetër e ujitjes dhe kullimit i’u është transferuar në pronësi bashkive së bashku me përgjegjësinë e administrimit të saj./Monitor

Përmbytjet do të rikthehen sa here që të ketë reshje normale pasi mbi 65 për qind e rezervuarëve në vend u ka mbaruar cikli. Ekspertët e ujit pranë qeverisë e vlerësojnë tejet të rëndë gjendjen në qindra rezervuarët, teksa shpresat për rehabilitimin e tyre shuhen për shkak të fondeve të mëdha që kërkohen në dispozicion.

Nga vlerësimet e bëra për gjendjen teknike të 626 digave, rezulton se 410 (ose 65% e numrit të përgjithshëm), paraqesin probleme të theksuara teknike dhe kërkojnë vëmendje urgjente si përsa i takon sigurisë së digave ashtu edhe volumit të disponueshëm të ujit në rezervuarë.

Në 27% të tyre ka dëmtime në trupin e digës, 29% dëmtime të shkarkuesit katastrofik, 30% dëmtime të ujëlëshuesit, 14% dëmtime njëkohësisht të trupit të digës dhe shkarkuesit katastrofik/ujëlëshuesit. Vlerësimet janë bërë nga këshilli i Kombëtar i Ujit në një relacion të posaçëm për parlamentin në kuadër të miratimit të një strategjie të re për Ujitjen dhe Kullimin.

Ministria e Bujqësie llogarit që në total, kapaciteti ujor i rezervuarëve është zvogëluar me rreth 45%. Kjo për faktin se cikli i jetëgjatësisë së tyre është në përfundim dhe kupat e rezervuarëve janë mbushur me aluvione.

Drama që po krijojnë rezervuarët u shpërfaq dy herë në harkun e një viti, kur hapja e portave të shkarkimit të rezervuarëve pranë autostradës Tiranë-Durrës kanë krijuar milionë euro dëme në bizneset pranë autostradës, për cilat askush nuk ka mbajtur përgjegjësi.

Nga ana tjetër riparimi i infrastrukturës mbrojtëse nga përmbytjet kërkon investime shumë të mëdha, që janë përtej mundësive të buxhetit.

Ministria e Bujqësisë raporton se 300 km argjinatura të dëmtuara kanë nevojë për riparime, me një kosto tejet të lartë, por nga ana tjetër buxheti për to është pamjaftueshëm. Gjithashtu investimet në veprat mbrojtëse nuk japin garanci të plotë ndaj përmbytjeve. Mungojnë studime të plota te rrjedhës se lumenjve në kushtet e reja të shfrytëzimit pa kriter dhe intensiv te zhavorreve në shtretërit e tyre, ndërtimit te HEC-ve të rinj, dëmtimeve në ekosisteme e etj.

Mundësia në të ardhmen e mirëmbajtjes së pamjaftueshme dhe amortizimi i shpejtë i sistemeve të ujitjes mund të bëjnë që rehabilitimi të mos japë rezultatet e pritshme.

Rehabilitimi i herë pas hershëm mund të mos përballohet nga qeveria dhe kjo bën që Shqipëria të jetë më e varur nga institucionet kredituese ndërkombëtare.

Ministria e Bujqësisë thotë me fuqizimin e parkut te makinerisë së rëndë për Drejtoritë e Ujitjes dhe të Kullimit dhe Bashkite, ritmi i largimit të dherave prej 5-6 milion m3/vit është plotësisht i mundshëm dhe brenda një periudhe 3 vjeçare i gjithë sistemi të jetë i pastruar nga depozitimet ndër vite, pas së cilit duhet të vijohet me ritmin normal.

Kjo do të kërkonte edhe alokimin e shpenzimeve operative të nevojshme për mbulimin e shpenzimeve të largimit të aluvioneve. Riorganizimi i tyre në 4 borde rajonale kullimi bazohet në funksionet dhe detyrat kryesore, të lidhura me përdorimin dhe mirëmbajtjen e kanaleve kryesore të kullimit, hidrovoreve, kanaleve të ujërave të larta, 22 kanaleve kryesore të skemave të mëdha ujitëse, 7 rezervuarëve të mëdhenj që u shërbejnë më tepër se një bashkie dhe veprat e mbrojtjes nga përmbytjet. Ndërsa gjithë infrastuktura tjetër e ujitjes dhe kullimit i’u është transferuar në pronësi bashkive së bashku me përgjegjësinë e administrimit të saj./Monitor

Banka Botërore deklaron se Shqipëria ka taksat më të larta ndër ekonomitë e Ballkanit Perëndimor. Sipas Bankës, qeveria shqiptare ka rritur të gjitha taksat, duke bërë që shqiptarët të paguajnë dukshëm më shumë se sa fqinjët e tyre.

Në një raport me titull “Të rigjallërosh rritjen në Ballkanin Perëndimor” Banka ka krahasuar normat për të të gjitha taksat kryesore në çdo vend të Ballkanit. Sipas krahasimit rezulton se përveç kontributeve, në të gjitha taksat e tjera niveli më i lartë është në Shqipëri

TVSH

Tatimi mbi vlerën e shtuar është taksa kryesore në shumicën dërrmuese të vendeve. Në Shqipëri, kjo taksë, është 20 për qind e çmimit final të mallrave dhe shërbimeve. Në Ballkanin Perëndimor, vetëm Serbia e ka TVSH-në 20 për qind, ashtu si Shqipëria, ndërsa të gjitha vendet e tjera kanë një normë më të ulët të TVSH-së.

Në Malin e Zi, tatimi mbi vlerën e shtuar është 19 për qind. Kosova dhe Maqedonia zbatojnë një normë tvsh-je 18 për qind ndërsa në Bosnje kjo taksë është 17 për qind.

Tatimi mbi pagat

Qeveria shqiptare e rriti tatimin e pagave në vitin 2012 duke kaluar nga taksa e sheshtë tek ajo progresive. Si rrjedhojë tatimi maksimal i pagave u bë 23 për qind. Sipas Bankës Botërore ky është niveli më i lartë në rajon, me diferencë të theksuar me vendet e tjera.