Paga minimale e detyrueshme në ekonomi pritet të shkojë nga 22 mijë lekë, që është aktualisht, në 24 mijë lekë. Vendimi pritet të merret nga Këshilli i Ministrave.

“Besoj se këtë të mërkurë, në mbledhjen e radhës së qeverisë, do të kemi aprovimin e pagës minimale në nivelin 24 mijë lekë.

Është e konsultuar me sipërmarrjen, me shoqatat e punëmarrësve, e gjithashtu me shoqatat e punëdhënësve”,- tha ministri Arben Ahmetaj.

Paga minimale shërben për efekt të kontributeve të Sigurimeve Shoqërore. Ministri i Financave ishte në Komisionin e Ekonomisë për të prezantuar uljen e TVSH-së për akomodimin në turizëm, nga 20 në 6 për qind.

Kjo gjë pritet të nxisë këtë sektor, ndërkohë që lehtësimi fiskal do të shoqërohet edhe me formalizim.

“Unë besoj se, menjëherë pas kalimit të ligjit, do të kalojmë në një fushatë formalizimi të sektorit të turizmit dhe besoj se do të shoqërohet edhe me një regjistrim të detajuar të të gjithë shtretërve në Republikën e Shqipërisë”, deklaroi më tej Ahmetaj.

Ndryshimet u miratuan nga komisioni, ndërkohë që pas hyrjes në fuqi të ligjit do të dalin menjëherë aktet nënligjore./TCh/

Edhe pse afati i fundit i pagesës së sigurimeve përfundoi, monedha e përbashkët europiane vazhdon të zhvlerësohet në treg duke shënuar sot nivelin më të ulët të këmbimit për vitin 2017.

1 euro sot këmbehej me 134.93 lekë sipas kursit zyrtar të Bankës së Shqipërisë.

Ekspertët e tregut japin si arsye të zhvlerësimit të euros kërkesën e lartë për lek, si dhe një mbi ofertë të valutës në tregun vendas.

Ndërkohë që si arsye të mbiofertës ata thonë se përveç aktivitetit normal dhe ligjor brenda dhe jashtë vendit (emigrantët) ka ndikuar dhe aktiviteti kriminal.

Monedha e përbashkët prej një viti vazhdon të zhvlerësohet në tregun vendas. Në të njëjtën datë një vit më parë 1 euro këmbehej me 3.2 lekë më shumë se sot. Niveli më i ulët i euros u shënua në 22 dhjetor, ku euro blihej me 134.39 lekë.

Euroizimi i ekonomisë ka venë dhe në lëvizje Bankën e Shqipërisë, Ministria e Financave dhe Autoriteti i Mbikëqyrjes Financiare nënshkruan memorandumin e përbashkët për të ulur përdorimin e euros, shkruan “Tv Scan”.

Në drejtim të politikave makroekonomike, euroizimi ndikon në uljen e efektivitetit të politikës monetare; kufizon rolin e kursit të lirë të këmbimit si një stabilizues automatik në rastin e goditjeve makroekonomike, në kushtet e ndjeshmërisë më të lartë të subjekteve ekonomike ndaj luhatjeve të mëdha të kursit të këmbimit dhe cenon efektivitetin e politikës fiskale, përmes rritjes së mundshme të kostos së shërbimit të borxhit dhe ndryshimit të strukturës së tij./Tv Scan/

Bankat e kanë zgjeruar ndjeshëm portofolin e kredisë për bizneset jashtë vendit sidomos vitet e fundit. Shuma ka arritur në 67 miliardë lekë në fund të vitit 2016, por një pjesë e saj është kthyer në kredi të keqe.

Sipas të dhënave të Bankës së Shqipërisë kredia e keqe në ketë  kategori arriti në 3,3% të totalit të huasë së dhënë jashtë në fund të vitit të kaluar që i korrespondon një shifre prej 2.2 miliardë lekësh (16 milionë euro). Banka thotë se në kategorinë në fjalë kredia e keqe është ngushtuar me mbi 8 për qind gjatë vitit të kaluar, por lajmëron se kjo lloj huaje paraqet rrezik.

“Sidoqoftë, kjo është një kredi e këtyre viteve të fundit, relativisht e re, dhe përmban disa specifika që lidhen me aftësinë e bankave për të vlerësuar në mënyrë të përshtatshme rreziqet e huamarrësit që vepron në një juridiksion të huaj. Ndaj, vlerësimi i cilësisë së saj, kërkon vëmendje dhe monitorim të vazhdueshëm” lajmëron Banka Qendrore.

Ekspertët në Bankën e Shqipërisë pohojnë se kanë ponderuar me rrezik të lartë kredinë jashtë vendit pikërisht për të kufizuar bankat në dhënien e saj. Por ata shpjegojnë se bankat mund të ushtrojnë këtë lloj financimi pasi ligji nuk e ndalon. Por nga ana tjetër në rast se kredia nuk kthehet ekzekutimi i kolateralit vështirësohet për shkak të rregullatorëve të brendshëm.

Ekspertët e bankës sqarojnë se në maj të vitit 2013, Banka e Shqipërisë ndërmori disa masa për të zbutur tendencën e kreditimit jashtë vendit, që dha efekte. Megjithatë, në gjysmën e dytë të vitit 2016, rritja e shpejtë e burimeve të financimit në valutë dhe ulja e efektit penalizues të këtyre masave është reflektuar në zgjerimin e aktiveve me jo rezidentët me rreth 15.6% me terma vjetorë, në mungesë të alternativave të mjaftueshme të investimit në vend.

Bankierët, e kontaktuar nga “Monitor”, pohojnë se kjo hua po jepet kryesisht në Kosovë nga një apo dy banka. Ata shtojnë se kjo nuk është gjë e mirë për vendin, pasi paratë po shkojnë jashtë Shqipërisë dhe nuk po investohen këtu. Edhe ajo rritje prej 2-3% e huasë në total që u konstatua në 2016-n, ka ardhur kryesisht nga kreditimi për kompanitë jashtë vendit. Të dhënat e Bankës së Shqipërisë tregojnë se shtesa vjetore e stokut të kredisë për bizneset jashtë vendit në janar 2017 ishte 27.5 miliardë lekë, ndërsa ajo për bizneset vendase (korporatat jofinanciare) ra me 3.6 miliardë lekë për të njëjtën periudhë./Monitor

Rritja e pagës minimale nga 22 në 24 mijë lekë në muaj sikurse ka lajmëruar qeveria shton të ardhurat mujore për punonjësit me paga të ulëta. Por për një kategori tjetër punonjësish, veçanërisht të vetëpunësuarit dhe ata që janë të siguruar me rroga maksimale ajo sjell rritjen e kontributeve.

Sipas ligjit, sigurimet për të vetëpunësuarit në bizneset e tyre përfshirë punonjësit pa pagesë të familjes, llogariten mbi pagën minimale. Aktualisht pagesa mujore për to është 6556 lekë në muaj. Por me pagën e re minimale ajo rritet me 9 për qind duke shkuar në 7152 lekë në muaj.

Por te vetëpunësuarit nuk janë kategoria e vetme që preken. Rritja e pagës së detyrueshme minimale, çon automatikisht edhe në rritjen e pagës maksimale mbi të cilën llogariten sigurimet. Kjo bën që për punonjësit të siguruar me paga maksimale, kontributet të rriten me rreth 2500 lekë në muaj në total, nga të cilat 1500 lekë i paguan ndërmarrja, ndërsa 1 mijë lekë vetë punonjësi.

Por në rastin e bizneseve, pasojat më të mëdha rritja e pagës minimale i ka tek ato kompani që bazohen tek krahu i lirë i punës si fasoni apo “call center”-at. Për këto kompani rritja e pagës së detyrueshme në shkallë vendi sjell rritjen e sigurimeve që ato paguajnë për çdo punonjës me rroga të ulëta mesatarisht me 500 lekë në muaj.

Paga minimale ka qenë e ngrirë prej gati tre vitesh. Ndaj sipas qeverisë, rritja e moderuar e saj ndihmon punonjësit me të ardhura të ulëta dhe është plotësisht e përballueshme nga bizneset.

Naskë Afezolli është një nga dy personat që kanë ideuar gazsjellësin TAP. Prej vitesh ai jeton dhe punon në Zvicër, për një nga kompanitë kryesore të energjisë në këtë vend, “EGL”, e cila është edhe një nga aksioneret kryesore të gazsjellësit TAP.

Sot kur ky projekt është realitet, Afezolli ka disa pengje për mënyrën sesi pala shqiptare ka negociuar këtë marrëveshje.

“Të gjitha linjat e gazit kanë fitime shumë të mëdha nga tranziti. Për fat të keq, këto të gjitha që unë i kisha ëndërr për t’u realizuar për Shqipërinë, pas vitit 2013 kur u bënë marrëveshjet, në këto marrëveshje përfaqësuesit e TAP ishin shumë të mobilizuar që Shqipërisë mos t’i jepnin ‘fee’ tranziti, ose element të tranzitit, kështu që Shqipëria faktikisht nuk përfiton tranzit.

Megjithatë përfitimet prapë janë të mëdha. Por në ‘Host Government agreement’ që u krye, unë prisja që të ishin marrëveshjet më pozitive ndaj Shqipërisë, që t’i jepej Shqipërisë më shumë gaz dhe më shumë ‘Exit points’”,- tha Naskë Afezolli, ideator i gazsjellësit TAP.

Ai ndalet dhe te taksa e tranzitit, duke shpjeguar arsyet se pse Greqia nuk ka të drejtë ta përfitojë atë, ndërsa Shqipëria po.

“Greqia nuk ka të drejtë të kërkojë kosto tranziti, sepse është anëtare e BE-së. Pra kur vjen puna te anëtarësimi në BE, Greqia e luan shumë mirë rolin e BE-së, ndërsa Shqipëria duke mos qenë anëtare e BE-së, përsëri i takonte të merrte diçka për tranzitin”,- tha Naskë Afezolli.

Afezolli sjell në vëmendje edhe një tjetër investim që lidhet po me TAP.

“Qeveria zvicerane ka dhënë 6-7 mln euro fond ndihme Ministrisë së Energjisë dhe Industrisë. Ky fond është ekzaktësisht për të përgatitur infrastrukturën, ekspertët përsa i përket krijimit të të gjithë departamenteve në ministritë përkatëse, në mënyrë që të zhvillohet edhe infrastruktura e gazit, e përveç kësaj, një pjesë e këtij fondi do të shkojë edhe për të përgatitur një studim fizibiliteti edhe për një tubacion që do të ndërtohet nga TAP-i do të shkojë në Vlorë, në TEC-in e Vlorës”,- tha Naskë Afezolli.

E në fund, Afezolli vlerëson interesin e kompanisë azere “SOCAR” për ndërtimin e sistemit të shpërndarjes së gazit në Shqipëri, por ai kërkon që edhe kompanitë europiane të përfshihen në këtë proces./TCh/

Shqipëria ka shpenzimet më ulëta në rajon për asistencën sociale në raport me PBB. Sipas të dhënave krahasuese të marra nga Banka Botërore, Bosnja Serbia është vendi me kuotën më të lartë të shpenzimeve për asistencë sociale, të cilat më 2016 arritën në 17.2 për qind të Prodhimit të Brendshëm Bruto.

Serbia vjen e dyta në radhë për madhësinë  e shpenzimeve për asistencë sociale me 17.1 për qind të PBB-së. Mali i ZI gjithashtu paguan 14.9 për qind të PBB-së dhe Maqedonia 14.8 për qind. Shqipëria ka shpenzimet më të ulëta për pagesën e papunësisë me vetëm 10.1 për qind të PBB.

Të dhënat për shpenzimet buxhetore që d dedikohen asistencës sociale përfshijnë katër vitet e fundit.  Vendet e rajonit gjithashtu kanë shpenzime më të larta në raport me PBB-në edhe për arsim dhe shëndetësinë.

Shqipëria mbetet më pak ekspansionistë ne drejtim të shpenzimeve buxhetor në raport me rajon për shkak së kapaciteteve të dobëta të grumbullimit të taksave.

Qeveria shqiptare mbledh taksa sa 24.4 për qind e PBB-së, ndërsa Bosnja dhe Serbia përkatësisht me nga 38.1 dhe 37.8 për qind e PBB-së.

Vitet e fundit Shqipëria ka është përfshirë në një reformë të administrimit të shpenzimeve buxhetore për mbajtur borxhin e lartë nën kontroll. Në këtë reformë janë përfshirë është shkurtimet për pagesat e mbrojtjes sociale. Skemat e ndarjes së tyre ndër vite kanë qenë spekulative duke lënë vend për abuzime, teksa janë u pilotuar disa zona për metoda të reja të shpërndarjes.

Shqipëria e ka treguesin zyrtar të varfërisë në  mbi 14 për qind,  të përqendruar kryesisht në zonat veriore të vendit dhe zonat. Pagesat e mbrojtjes sociale në vend janë shumë poshtë minimumit jetik  që sipas një vlerësimi që dha Avokati i Popullit vitin e kaluar duhet të jetë 16  mijë lekë në muaj. Mbi këtë shifër sipas avokatit duhet të jepen të gjitha pagesat për zërat e mbrojtës sociale./Monitor

Shpenzimet për asistencë sociale ne % te PBB-së

Punonjësit e kompanisë së fluturimit “Alitalia” hodhën poshtë hipotezën e një marrëveshjeje të mundshme me qeverinë, për zbatimin e një plani industrial që parashikonte shkurtime.

6.816 vota kundër dhe 3.206 pro bëjnë më të afërt e të mundshme hipotezën e likuidimit, shumë shqetësuese për qeverinë, e cila i ka kërkuar Bashkimit Europian një borxh prej 400 milionë eurosh për të garantuar mbijetesën e kompanisë në pritje të një blerësi.

Kompania regjistron shifra të larta udhëtarësh, teksa vetëm gjatë vitit të kaluar, me avionët e “Alitalia”-s kanë fluturuar rreth 23 milionë pasagjerë.

Por ç’mund të ndryshojë konkretisht për ata që përgatitën të organizojnë pushimet e verës?

Aktualisht është e mundur prerja e biletave edhe për periudhën korrik-gusht për të gjitha linjat, por kjo nuk do të thotë që fluturimet janë të garantuara.

Enti Kombëtar i Fluturimit bën të ditur se, në rast se kompania do të drejtohet nën formë të mbikëqyrur në pritje të një blerësi, nuk do të ketë më licencë fluturimi, por një autorizim të përkohshëm që do të përtërihet muaj për muaj.

Ndërkohë, nga “Alitalia” bëjnë të ditur se gjithçka mbetet siç ishte, në pritje të vendimeve që do të dalin nga Asambleja e aksionerëve, në program të mbahet më 2 maj.

Qeveria ka vendosur në dispozicion të ish-pronarëve, toka e të cilëve është zënë nga ndërtimet informale një shumë financiare prej 417 milionë lekë, ndërsa përfshin zonat Tiranë Veri, Tiranë shtesat, Vlorë, Elbasan dhe Durrës.

Bëhet fjalë për një sipërfaqe prej 20 mijë hektarë si masë kompensimi.

Vendimi i marrë sot nga qeveria

FORMULARI I NJOFTIMIT TE KONTRATËS 

1. Emri dhe adresa e autoritetit kontraktor

Emri                            Bashkia Shkodër

Adresa                       Rr. 13 Dhjetori, Nr.1  Shkodër

Tel/Fax                       +35522400150

E-mail                         info@bashkiashkoder.gov.al

Faqja në Internet      www.bashkiashkoder.gov.al

2. Lloji i procedurës se prokurimit: “Procedurë e Hapur”.
3. Objekti i kontratës: “Rikonstruksion i Qendrës Rinore Publike, Bashkia Shkodër – Kati 5 dhe 6 te Galeria e Arteve Shkodër”
4. Fondi limit 25 355 030 (njëzet e pesë milion e treqind e pesëdhjetë e pesëmijë e tridhjetë) lekë pa TVSH  
5. Burimi i financimit: Programi Italo Shqiptar i Konvertimit të Borxhit në kuadër të projektit YES Future Ref.No IADSA/2016/10, datë 07.06.2016.
6. Kohëzgjatja e kontratës ose afati kohor për ekzekutimin: 4 (katër) muaj
7. Afati kohor për dorëzimin e ofertave ose kërkesave për pjesëmarrje:

26.05.2017, ora 10.00. Vendi: Drejtoria e Shërbimeve Sociale, Strehimit dhe Shëndetit Publik – Bashkia Shkodër

8. Afati kohor për hapjen e ofertave ose kërkesave për pjesëmarrje:

26.05.2017, ora 10.00. Vendi: Drejtoria e Shërbimeve Sociale, Strehimit dhe Shëndetit Publik – Bashkia Shkodër 

TITULLARI  I AUTORITETIT KONTRAKTOR

VOLTANA ADEMI

Pavarësisht kundërshtimeve të biznesit, qeveria ka vendosur tashmë që pagën minimale ta bëjë 24 mijë lekë, nga 22 mijë lekë që ishte më parë. Vendimi pritej të kalonte në mbledhjen e djeshme të qeverisë, por është shtyrë për javën e ardhshme për disa rregullime teknike.

Pas ndryshimit, shuma mujore e kontributeve për të punësuarit me pagë minimale bëhet 6,696 lekë, nga 6,139 lekë, që ishte më parë.

Por, krahas pagës minimale, do të ndryshojë dhe ajo maksimale, për efekt të llogaritjes së kontributeve si dhe paga minimale, për efekt të kontributeve dhe sigurimeve shëndetësore për të vetëpunësuarit.

Sipas draftit “Për disa ndryshime në vendimin për kontributet e detyrueshme dhe përfitimet nga sistemi I sigurimeve shoqërore dhe sigurimet e kujdesit shëndetësor” të miratuar në Këshillin e Punës, paga maksimale për personat e punësuar bëhet 105,850 lekë, nga 97,030 lekë që ishte më parë, me një rritje prej 9%, apo 8,820 lekë.

Si rrjedhojë, sigurimet për të punësuarit me pagë maksimale bëhen 29,532 lekë, nga 27,071 lekë, që ishin më parë.

Sigurimet shëndetësore për të punësuarit llogariten jo më pak se paga minimale prej 24 mijë lekësh dhe deri në shumën e pagës bruto, sipas deklaratës në listëpagesë.

Edhe për të vetëpunësuarit, paga minimale mujore është jo më pak se paga mujore e barabartë me 24 mijë lekë dhe sipas përcaktimit të vetë personit deri në 105,850 lekë.

Të vetëpunësuarit me pagë minimale do të paguajnë tashmë 7,152 lekë kontribute për sigurimet, nga 6,491, që paguanin më parë.

Sigurimet shëndetësore për të vetëpunësuarit llogariten mbi dyfishin e pagës minimale prej 48 mijë lekë (3.4% e 48 mijë lekë), i barabartë me 1,632 lekë.

Për invalidët, që marrin pension invaliditeti të pjesshëm, paga minimale mund të jetë deri në 50% më e ulët se paga minimale zyrtare.

Paga minimale në bujqësi është 5,035 lekë.

Të vetëpunësaurit si shitës ambulantë duhet të deklarojnë kontribut minimal mujor prej 5,1250 lekë, nga të cilat 3,488 për sigurimin shoqëror dhe 1,632 për kujdesin shëndetësor./Monitor

Zyrat përmbarimore kanë lëshuar një lum vendimesh për bllokimin e llogarive dhe aksioneve të kompanisë italiane Serenissima, e cila ishte kontraktuar nga qeveria shqiptare në vitin 2014 për të ndërtuar Bypass-et e Fierit dhe Vlorës kundrejt një shume 93  milionë euro për të dy objektet.
“Serenissima” është një kompani me përvojë të gjatë në ndërtimin dhe administrimin e autostradave në Itali.  Ajo e fitoi garën për Bypass-in e Fierit, me një vlerë prej 39 milionë e 698 mijë euro, nga 60 milionë që ishte fondi limit, duke kursyer në këtë mënyrë rreth 20 milionë euro, ose më shumë se 33% të fondit. Në pranverë të vitit 2015, e njëjta kompani fitoi garën për ndërtimin e bypass-et të Vlorës kundrejt 53 milionë euro aq sa ishte edhe fondi limit.

Punimet në këto akse do të duhet të kishin përfunduar këtë pranverë, por punimet jo vetëm janë lënë përgjysmë, por kompania italiane kanë lënë kantierin dhe një mal borxhesh pas.

Zyra Përmbarimore EPSA kërkoi ekzekutimin e dy urdhrave përmbarimore me vlerë rreth 250 milionë lekë, të cilat Serenissima nuk i kishte shlyer ndaj kompanive nënkontraktore, C.A.E dhe Elite Mine.

Sekuestrot nga përmbarimi ndaj kontraktorit nisën qysh në prill të vitit të kaluar kur kompania “Bailiff Services Albania” kërkoi të ekzekutohej vendimi për shlyerjen e shumës prej 64 milionë lekë që Serenissima kishte ndaj nënkontraktorit C.A.E. Që nga pranvera e vitit 2016 e deri më tani, janë së paku 6 urdhra përmbarimi në radhë për ekzekutim. Ndërsa burimet nga tregu pohojnë se kompania e ka transferuar aktivitetin tek një kompani tjetër, qeveria shqiptare nuk ka bërë asnjë transparencë në këtë drejtim.

Konflikti me kontraktorët

Serenissima Costruzioni S.p.A., qysh kur fitoi tenderin në Shqipëri, vendosi t’ia nënkontraktojë një pjesë të punimeve disa shoqërive, ndër të cilat CAE Sh.P.K.

Serenissima kontraktoi për punimet tetë kompani. “Në rastin e CAE sh.p.k., që në bazë të detyrimeve kontraktuese duhet të kishte kryer punimet me mjetet dhe punëtorët e saj, përvoja ka provuar të kundërtën dhe Serenissima Costruzioni është detyruar, edhe pse pa dëshirën e saj, të zgjidhë Kontratën e Nënkontraktimit me këtë të fundit për arsye të mospërmbushjeve të mëdha të detyrimeve kontraktuese, ndër të cilat, vonesat e rëndësishme të kësaj në dorëzimin e veprës, përkundër kërkesave të vazhdueshme” sqaroi Serenissima Costruzioni në një njoftim të posaçëm për mediat në verë të vitit që shkoi. Serenissima pretendonte se nënkotraktori C.A.E. kishte harxhuar 15.8 mln euro, te cilat nuk i ka përfshirë në punime.

“Si rrjedhojë, CAE sh.p.k., në vend që të plotësojë vonesat e dukshme, vendosi që në datën 07 mars 2016, të ndalojë totalisht në mënyrë arbitrare aktivitetin e punimeve në kantier, edhe pse këto aktivitete ishin modeste, duke provokuar dëme të mëdha Serenissima Costruzioni, si rrjedhojë Shtetit dhe Popullit shqiptar”,- njofton Serenissima Costruzioni.

Bypass-i i Fierit, nyja strategjike për dy autostradat

Bypass-i  Fierit është një autostradë interurbane midis qytetit të Fierit dhe Levanit me gjatësi afërsisht 22 km. Sipas të dhënave të Autoritetit Rrugor Shqiptar, Bypass-i është pjesë e një korridori të rëndësishëm  aksin Veri – Jug (nga Lushnja në Vlorë), për të cilin disa sektorë janë ndërtuar ose janë në ndërtim e sipër. Sipas afateve, rruga duhet të kishte përfunduar në shtator 2015.

Aksi rrugor kalon në perëndim të Fierit, midis qytetit dhe vijës së bregut, duke përfshirë në pjesën më të madhe një fushë që kultivohet e vaditet në mënyrë intensive. Ai përshkon Lumin e Semanit, një rrjedhje e rëndësishme uji, i cili bashkohet me lumin Gjanica dhe një numër të madh kanalesh vaditjeje dhe kullimi sikurse edhe më shumë struktura të vogla hidraulike dhe kullimi.

Aksi rrugor është shumë i rëndësishëm për zhvillimin e Shqipërisë së Jugut, për zhvillimin industrial dhe të turizmit, dhe ka një impakt të rëndësishëm në bujqësi, meqenëse Fieri është rajoni më i  rëndësishëm i prodhimit bujqësor në vend. Lartësia e rrugës është pozicionuar përgjithësisht nga 2 – 5 metra nga sipërfaqja e tokës dhe 8 metra nga ky nivel në rastin e kryqëzimeve në disnivel.

Janë parashikuar gjithashtu shumë nënkalime për sigurimin e vazhdueshmërisë e trafikut lokal.

Fondi limit për ndërtimin e këtij aksi rrugor ka qenë 60 milionë euro, ndërsa vlera e prokuruar e objektit është 39.87 milionë euro. Punimet civile do të financohen nga BERZH dhe BEI ndërsa supervizioni i punimeve do të financohet nga Kooperacioni Italian./Monitor

Intesa Sanpaolo Bank ka prezantuar së fundmi kartën e re të kreditit MasterCard, një kartë e cila lëshohet në Lek dhe mund të përdoret kudo si brenda edhe jashtë vendit.

Tashmë, klientët e Intesa Sanpaolo Bank mund të kryejnë të gjitha veprimet bankare si blerjet në çdo pikë shitje (POS) apo në internet pa komision dhe njëkohësisht të kryejnë tërheqje parash në çdo ATM që mban logon MasterCard. Karta e kreditit gjithashtu ofron mundësinë për të bërë veprime të shpejta dhe të sigurta Contactless, duke kursyer kështu kohen e çmuar të mbajtësit të kartës.

Karta e Kreditit e Intesa Sanpaolo Bank i ofron mbajtësit fleksibilitet në pagesë, duke i dhënë disa mundësi zgjedhjesh. Çdo blerje apo tërheqje e kryer gjatë muajit do të mund të paguhet në muajin pasardhës.  Mbajtësi i Kartës mund të zgjedhë të shlyejë të gjithë detyrimin njëherësh duke shmangur çdo interes, ose të paguajë vetëm 5% të shpenzimeve të kartës duke e shtyrë detyrimin për në muajt pasardhës.

Aplikimi për Kartën e Kreditit bëhet në çdo degë të Intesa Sanpaolo Bank duke paraqitur një dokument identifikimi, një vërtetim të ardhurash dhe një çertifikatë familjare. Klienti do të pajiset me kartën e kreditit MasterCard, menjëherë pas aprovimit të linjës së kredisë që do të përcaktojë dhe limitin e shumës në Lek që mund të përdoret.

Intesa Sanpaolo Bank Albania është pjesë e grupit Intesa Sanpaolo, me prezencë në të gjithë kategoritë e biznesit në Itali si dhe me prezencë të përzgjedhur në Europën Qëndrore dhe Lindore, në vende të Lindjes së Mesme dhe Afrikës së Veriut, e specializuar në ofrimin e shërbimeve dhe produkteve bankare për individë dhe shërbime bankare komerciale në 11 shtete.

Për informacione të mëtejshme:

Intesa Sanpaolo Bank Albania

Call Center

08006000 (Falas nga Albetelecom & Eagle); +355 4 2276000; +355 692080903

www.intesasanpaolobank.al

Sa shqiptarë dhe të huaj udhëtojnë përmes Aeroportit të Rinasit. Cilat janë kompanitë ajrore kryesore dhe si ndahet tregu mes tyre. Cilat janë destinacionet kryesore ku udhëtojnë shqiptarët në Itali dhe shtete të tjera?

Nga Ornela Liperi, Monitor

Janë rreth 2.2 milionë pasagjerë, që kanë udhëtuar nga dhe për në Aeroportin e Rinasit gjatë vitit të kaluar, një nivel rekord ky, sipas të dhënave zyrtare nga Tirana International Airport (TIA). Në raport me vitin e mëparshëm, numri i pasagjerëve është rritur me 11%.
Shqiptarët që udhëtojnë tek të afërmit, apo për qëllime turistike, apo dhe të huajt që vizitojnë vendin e më pas kthehen në shtëpitë e tyre, e kanë mbajtur mjaft të zënë aeroportin e vetëm në vend.

Të dhënat e INSTAT-it tregojnë se gjatë vitit 2016, shtetasit shqiptarë kanë përbërë gati 60% të totalit të pasagjerëve dhe pjesa tjetër janë të huaj. Lëvizjet si të shtetasve të huaj, ashtu dhe atyre vendas, kanë shënuar një rritje të ndjeshme që pas vitit 2012.
Rreth 460 mijë të huaj kanë hyrë përmes rrugëve ajrore në Shqipëri në vitin 2016 (14% rritje), nga 4.7 milionë të huaj që rezultojnë të kenë vizituar gjithsej Shqipërinë në 2016-n.

Ndërsa numri i shqiptarëve që kanë dalë jashtë vendit përmes Aeroportit të Rinasit gjatë vitit të kaluar ka arritur në 643 mijë, apo gati 9% më shumë se një vit më parë.

Gara e kompanive ajrore

Në vitin 2002, rreth 50% të tregut të fluturimeve, sipas numrit të pasagjerëve, e zinte kompania Belle Air, që kishte fluturime të shumta direkte drejt qyteteve italiane. Por, pas falimentimit të saj në fund të vitit 2013, tregu u rikonfigurua.

Në fund të vitit 2016, sipas të dhënave nga TIA, Blue Panorama, operatori italian që zëvendësoi Belle Air, kishte 30% të tregut total të fluturimeve, nga 25% vitin e mëparshëm. Pas saj renditet AlItalia, me 21% të tregut. AlItalia ka lëshuar terren në 2016-n, pasi aplikoi rritje të çmimeve, si dhe shkurtoi numrin e destinacioneve direkte me disa qytete të Italisë. Në vitin 2015, kjo kompani zinte 31% të tregut.
Më pas renditen Austrian Airlines dhe Turkish Airlines, të cilat në vite kanë pasur një pjesë tregu të qëndrueshme prej 7-8% secila.
Listën e vijojnë Adria Airways, me 5% të tregut, Aegean Airlines me 4% dhe më pas me nga 3% secila janë Mistral Air, British Airways, Lufthansa, Pegasus Airlines.

Në tre muajt e parë të vitit 2017, të dhënat e TIA-s tregojnë se Blu Panorama ka vijuar të fitojë terren, duke e rritur pjesën e tregut në gati 34%. Ndërsa AlItalia ka vijuar të humbë terren, dy operatorë të rinj po rriten në tregun e Italisë, Mistral Air (Fly Ernest) me 8% të tregut dhe Albawings, me rreth 12% të tij.
Operatorët e tjerë kanë mbajtur pothuajse të njëjtat pozicione.

Të gjitha rrugët të çojnë në Romë

Destinacioni kryesor ku udhëtohet nga dhe drejt Rinasit është Roma, me 300 mijë pasagjerë, me rënie prej 5% me bazë vjetore. Roma shërben jo vetëm si destinacion direkt, por edhe si tranzit për të udhëtuar në Europë dhe jashtë saj.

Destinacioni i dytë është Milano, me 209 mijë pasagjerë, me rritje 23% në raport me një vit më parë.
Stambolli është në vend të tretë, me 203 mijë pasagjerë (3% rritje). Edhe Stambolli është bërë konkurrues vitet e fundit si një destinacion tranzit, kryesisht drejt SHBA-së, por edhe vendeve aziatike.

Vjena mbetet pika kryesore e kalimit drejt gjithë Europës e jashtë saj. Në vitin 2016, nga dhe drejt Aeroportit të Vjenës udhëtuan rreth 160 mijë pasagjerë, me një rritje prej 11% në krahasim me 2015-n.

Më pas renditen qytetet e Italisë, si Piza, Bergamo, Bolonja, Verona, ku jetojnë e punojnë shumë emigrantë.
Me Athinën udhëtuan rreth 80 mijë pasagjerë, teksa qytetet e Greqisë janë përgjithësisht të arritshme përmes kufirit tokësor.

Ka pasur një rritje të ndjeshme të pasagjerëve për në Frankfurt, me 75 mijë pasagjerë, trefishim në krahasim me vitin e kaluar.

Edhe nga dhe drejt Londrës udhëtuan 73 mijë pasagjerë, një rritje 17%.
Në total, pasagjerët nga dhe drejt Italisë ishin gati 1.3 milionë në vitin 2016, ose 58% e totalit.

Bilanci i udhëtimeve, shqiptarët shpenzuan jashtë 1.1 miliardë euro në 2016-n

Ndonëse të varfër, shqiptarët janë mjaft të dhënë pas udhëtimeve. Për turizëm, tek të afërmit emigrantë, apo për qëllime biznesi, shqiptarët rezultojnë të kenë shpenzuar jashtë 1.1 miliardë euro në vitin 2016, me një rritje të lehtë prej 2% në raport me vitin e kaluar. Kjo shumë është sa gati 10% e asaj që prodhon ekonomia shqiptare në një vit.

Të dhënat janë bërë të ditura nga Banka Shqipërisë, në bilancin e udhëtimeve, që publikon shifrat e shpenzimeve të shqiptarëve në udhëtimet jashtë vendit dhe në kahun tjetër ato të të huajve në Shqipëri.

Periudha kur shqiptarët shpenzojnë më shumë para jashtë është në tremujorin e tretë, që përkon edhe me pushimet e verës. Në verën e 2016-s, turistët dhe udhëtarët shqiptarë shpenzuan gati 370 milionë euro. Ndonëse vendi ka plazhe të bukura e të larmishme, shumë pushues zgjedhin plazhet e Turqisë apo dhe Greqisë e të tjera, për shkak të komoditetit të tyre dhe raportit cilësi-çmim.

Në kahun e kundërt, shpenzimet e të huajve në Shqipëri, kanë shënuar një rritje të ndjeshme në 2016-n, duke arritur në 1.5 miliardë lekë, me një rritje prej 13% në raport me vitin e kaluar. Rekordi i të ardhurave është arritur në verë, me 521 milionë euro. Vitet e fundit është rritur dukshëm interesi i të huajve për Shqipërinë dhe mediat e huaja nuk pushojnë së shkruari për bukuritë e vendit.

Gjithsesi, pavarësisht prurjeve të larta të turistëve prej 1.5 miliardë eurosh, bilanci neto i të ardhurave nga turizmi është rreth 390 milionë euro, për shkak të shpenzimeve të mëdha jashtë. Por, në krahasim me vite më parë, kur bilanci ishte negativ (shpenzimet e shqiptarëve jashtë ishin më të larta se ato të turistëve në Shqipëri), kemi një përmirësim të dukshëm.

Të dhënat e tjera të INSTAT tregojnë se gjatë vitit 2016, hyrjet e shtetasve të huaj në Shqipëri arritën një rekord prej 4.7 milionë udhëtarësh, me një rritje prej 15% në krahasim me vitin e mëparshëm.
Edhe daljet e shtetasve shqiptarë u zgjeruan me 8%, për të arritur në 4.7 milionë pasagjerë.

Nga Ludwig von Mises*

Gazeta MAPO vijon botimin e librit “Mentaliteti antikapitalist” të mendimtarit të njohur austriak Ludwig von Mises, të përkthyer nga profesor Adrian Civici. Në këtë pjesë autori flet për lirinë dhe civilizimin perëndimor. Ai thotë se në një sistem kapitalist, çdo njeri është i lirë të kontestojë padrejtësitë dhe interesat e gjithkujt. Ai që mendon se mund ta furnizojë publikun më mirë dhe më lirë se të tjerët, i ka gjithë mundësitë të tentojë ta demonstrojë konkretisht eficiencën e tij. Mungesa e fondeve nuk mund të pengojë projektet e tij. 

Asnjë njeri inteligjent nuk mund të mos e kuptojë se socialistët, komunistët dhe mbrojtësit e zjarrtë të planifikimit të centralizuar synojnë dënimin më radikal të lirisë individuale dhe vendosjen e një qeverie të gjithëpushtetshme. Megjithatë, një shumicë e madhe intelektualësh socialistë kanë qenë të bindur se duke luftuar në favor të socializmit, luftonin dhe për lirinë. Ata vetëshpalleshin të majtë dhe demokratë, duke vazhduar të rivendikojnë deri në ditët e sotme, se iu takon plotësisht epiteti “liberal”.

Në kapitujt e mëparshëm janë trajtuar faktorët psikologjikë që dobësojnë dhe çorientojnë gjykimin e këtyre intelektualëve si dhe masave popullore që i ndjekin ata. Por thellë-thellë në ndërgjegjen dhe subkoshiencën e tyre, ata e kuptojnë më së miri faktin se dështimi në arritjen e qëllimeve “të mëdha” që frymëzohen nga ambiciet e zjarrta “socialiste”, burojnë pikërisht nga kufizimet intelektuale dhe dobësitë e tyre. Ata e dinë shumë mirë se nuk janë as aq inteligjentë dhe as aq punëtorë sa duhet. Por, duke mos dashur shfaqjen e injorancës dhe inferioritetit të tyre apo atë të intelektualëve të tjerë të frontit të përbashkët socialist, ata kërkojnë vazhdimisht dhe me dëshpërim një “kokë turku”. Ata qetësojnë ndërgjegjen dhe tentojnë të bindin dhe të tjerët se shkaku i dështimit nuk është inferioriteti i tyre, por janë padrejtësitë e organizimit ekonomik të shoqërisë. Në një sistem kapitalist, deklarojnë ata, realizimi i dëshirave dhe objektivave është i mundur vetëm për një grup të vogël njerëzish. “Në një shoqëri ku sundon modeli laissez-faire, liria ekziston vetëm për ata që janë të pasur apo kanë mundësinë të bëhen të tillë”. Si rrjedhojë e kësaj logjike, arrijnë në konkluzionin se shteti duhet të ndërhyjë për realizimin e “drejtësisë sociale” – pra, e thënë ndryshe dhe në mënyrë më të hapur, shteti duhet të ndërhyjë për të shpërblyer dhe “plotësuar nevojat” e mediokritetit dhe frustrimit të tyre intelektual e social.

Sa më tepër që problematika e socializmit ishte thjesht subjekt debatesh politike, akademike apo intelektuale, njerëzit e paformuar apo pa njohuri të plota në këtë drejtim shndërroheshin shpejt në viktima të iluzionit se socializmi ishte sistemi që kujdesej më shumë për ruajtjen dhe kultivimin e lirisë. Por, një iluzion i tillë u shemb tërësisht kur doli në dritë “eksperienca reale sovjetike” që i dëshmoi gjithë botës se në çfarë kushtesh jetohej në komunitetet socialiste. Në tentativat e sotme të dëshpëruara për mbrojtjen e socializmit dhe përputhshmërisë së tij me nocionin e lirisë, dishepujt e socializmit janë të detyruar të deformojnë faktet dhe të denatyrojnë thelbin dhe përmbajtjen e koncepteve logjike e historike.

Fishekzjarrët e profesor Laskit – që në kohën e tij ishte një nga anëtarët më të rëndësishëm të Partisë laburiste britanike dhe President i saj, domethënë i një partie jo komuniste, në mjaft raste edhe antikomuniste – që mundohej të na bindte se nuk kishte “asnjë dyshim se në Rusinë sovjetike, komunistët kishin një ndjeshmëri totale në favor të lirisë; ndërkohë që, nuk kishte asnjë dyshim se ndjenjat e vërteta të lirisë ishin totalisht të mohuara në Italinë fashiste”. Por, e vërteta është se një sovjetik ishte i lirë vetëm kur iu bindej gjithë urdhrave të eprorëve të tij. Sapo ai devijonte qoftë dhe një centimetër nga e “vërteta zyrtare” e përcaktuar nga autoritetet sovjetike, ai likuidohej pa asnjë mëshirë.

Shumica dërrmuese e politikanëve, funksionarëve, shkrimtarëve, muzikantëve, akademikëve e shkencëtarëve që u “spastruan” nga Partia apo shoqëria sovjetike, është e sigurt që nuk ishin antikomunistë. Në të kundërt, ata ishin komunistë fanatikë, anëtarë të rëndësishëm të partisë, të cilët autoritetet e larta politike e shtetërore, duke njohur besnikërinë dhe bindjet e tyre kundrejt doktrinës dhe parimeve socialiste sovjetike, i kishin promovuar në postet dhe rangjet më të larta. Gabimi apo shkelja e tyre e vetme ishte mungesa e adaptimit të tyre të shpejtë, e mendimeve të tyre të politike, ideologjike, librave apo kompozimeve muzikore, me ritmin e ndryshimeve të ideve dhe shijeve të Stalinit. Vështirë të besohet se këta njerëz kishin një “ndjenjë totale në favor të lirisë”, natyrisht duke e zhveshur kuptimin e emrit “liri” nga interpretime populiste të cekëta e të gabuara që e cungojnë përmbajtjen e vërtetë të saj.

Natyrisht që Italia fashiste ishte një vend ku mungonte liria. Ajo kishte adaptuar modelin e famshëm sovjetik të “parimit të partisë unike” duke zhdukur çdo lloj ideje disidente. Megjithatë, në aplikimin e këtij parimi në praktikë, ekzistonte një diferencë evidente ndërmjet modelit bolshevik dhe atij fashist. Për specifikën italiane dëshmon më së miri shembulli i profesor Antonio Gramshit, anëtar simbol i grupit parlamentar të deputetëve komunistë, i cili mbeti besnik deri në vdekje i idealeve komuniste. Ai përfitonte një pension qeveritar dinjitoz, kishte të drejtë të angazhohej si profesor nderi në universitete të ndryshme, kishte lirinë të shkruante dhe botonte libra me përmbajtje marksiste ortodokse në një nga shtëpitë botuese më të rëndësishme të Italisë etj. Natyrisht që në këtë rast, privimi i tij nga liria ishte shumë më i vogël se rasti i komunistëve rusë të cilët, ashtu si shprehej profesor Laski, kishin “pa dyshim”, “një ndjenjë totale lirie”.

Profesor Laski nuk mërzitej duke përsëritur vazhdimisht banalitete sipas së cilave “në praktikë, liria nënkuptonte të qenit i lirë në kuadrin e zbatimit të ligjit”, duke shtuar se ligji synonte gjithmonë “të garantonte sigurinë për të patur një nivel dhe mënyrë jetese e vlerësuar si e kënaqshme nga drejtuesit e lartë të qeverisë dhe shtetit”. Ky konkluzion do përbënte një përshkrim korrekt të ligjeve në një vend të lirë nëse ai do nënkuptonte faktin se ligji synon mbrojtjen e shoqërisë kundër konspiracioneve që synojnë nxitjen e luftës civile dhe përmbysjen me dhunë të qeverisë demokratike. Por, profesor Laski bën një gabim të rëndë kur, në arsyetimin e tij, nënvizon faktin se në një shoqëri kapitaliste “përpjekjet nga ana e të varfërve për ndryshimin në mënyrë radikale të të drejtave të pronësisë së të pasurve vënë në rrezik evident gjithë ngrehinën e lirive” të shoqërisë.

Të kthehemi dhe njëherë te Karl Marksi, idhulli i profesor Laskit dhe gjithë miqve të tij. Kur, gjatë viteve 1848 dhe 1849, Marksi u angazhua aktivisht në organizimin dhe lëvizjet revolucionare, fillimisht në Prusi dhe më vonë në shtete të tjera gjermane, ai – në aspektin ligjor ishte një qytetar i huaj – u përzu nga Gjermania dhe bashkë me gruan dhe fëmijët u strehua së pari në Paris dhe pastaj në Londër. Kohë më vonë, me vendosjen e paqes dhe aprovimin e amnistisë për pjesëmarrësit në revolucionin e dështuar, Marksi ishte i lirë të rikthehej në gjithë rajonet e Gjermanisë, mundësi që ai e shfrytëzoi shumë herë. Ai nuk konsiderohej më si refugjat duke qenë i lirë të zgjidhte Londrën si vendbanimin e tij.

Askush nuk e pengoi Marksin të themelonte në vitin 1864 “Shoqatën ndërkombëtare të punëtorëve”, organizatë e cila si qëllim të vetëm kishte përgatitjen e revolucionit global botëror. Ai nuk u pengua apo arrestua asnjëherë kur, në emër të organizatës së tij, vizitoi dhe zhvilloi aktivitete në shumë vende europiane. Marksi ishte i lirë të shkruante dhe botonte libra e artikuj të cilët, duke iu referuar fjalëve të profesor Laskit, përbënin një përpjekje të qartë për “modifikimin në mënyrë radikale të të drejtave të pronësisë së të pasurve”. Së fundi, Marksi vdiq i qetë në shtëpinë e tij në Londër, në 41 Maitland Park Road, në 14 mars 1883.

Për çfarë dëshmon shembulli i Partisë laburiste britanike? Përpjekja e saj për “modifikimin në mënyrë radikale të të drejtave të pronësisë së të pasurve”, ndryshe nga sa pretendon profesor Laski, nuk u pengua nga asnjë lloj veprimi që binte ndesh me parimin e lirisë. Në Anglinë viktoriane, disidenti Karl Marks, mund të jetonte, shkruante dhe përgatiste revolucionin në qetësi të plotë, ashtu si dhe Partia laburiste mund të zhvillonte qetësisht çdo lloj aktiviteti politik në Anglinë postviktoriane. Ndërsa, në Rusinë sovjetike nuk tolerohej as kundërshtimi më i vogël i rendit dhe ideologjisë komuniste. Kjo është diferenca ndërmjet lirisë dhe skllavërisë.

5. Liria dhe civilizimi perëndimor 

            Kritikët e konceptit ligjor dhe institucional të lirisë dhe institucioneve të krijuara për zbatimin praktik të tyre kanë të drejtë të konstatojnë se liria, në raport me veprimet arbitrare të funksionarëve, nuk ka mundësi të jetë e plotë për ta bërë një individ të lirë. Por, duke nënvizuar këtë të vërtetë të padiskutueshme, ata humbasin thelbin e argumenteve të tyre. Sepse, asnjë avokat i lirisë nuk ka pretenduar ndonjëherë se kufizimi i arbitraritetit të funksionarëve dhe administratës është veprimi magjik që mund t’i bëjë qytetarët të lirë. Liria e vërtetë e njeriut në kontekstin e jetës shoqërore është funksionimi i ekonomisë së tregut. Liria nuk krijohet dhe garantohet vetëm nga kushtetutat dhe deklaratat për të drejtat e njeriut. Ato nuk bëjnë gjë tjetër veçse mbrojnë lirinë që iu jep sistemi ekonomik konkurrues individëve të lirë kundrejt uzurpimit të pushtetit dhe arbitraritetit të qeverisë dhe policisë.

Në ekonominë e tregut, njerëzit kanë mundësi të përpiqen për të siguruar pozicionin që ata dëshirojnë të zënë në strukturën e ndarjes sociale të punës. Ata janë të lirë të zgjedhin profilin profesional dhe aktivitetin në të cilin mendojnë t’iu shërbejnë të tjerëve. Në një ekonomi të planifikuar ata nuk e disponojnë këtë të drejtë, sepse janë vetëm “autoritetet” ato që vendosin profesionin dhe vendin e punës të çdo individi. Është arbitrariteti i “shefave” ai që mundëson promovimin e individit në poste më të larta apo e pengon atë në ecurinë e karrierës. Individi varet tërësisht nga dashamirësia apo arbitrariteti i pushtetit.

Në një sistem kapitalist, çdo njeri është i lirë të kontestojë padrejtësitë dhe interesat e gjithkujt. Ai që mendon se mund ta furnizojë publikun më mirë dhe më lirë se të tjerët, i ka gjithë mundësitë të tentojë ta demonstrojë konkretisht eficiencën e tij. Mungesa e fondeve nuk mund të pengojë projektet e tij. Sepse kapitalistët janë çdo çast në kërkim të ekspertëve e profesionistëve që dinë t’i përdorin në mënyrën më rentabël fondet e tyre. Rezultati përfundimtar i aktiviteteve industriale të një individi varet tërësisht nga sjellja e konsumatorëve që e blejnë atë, ata e preferojnë dhe e vlerësojnë si më të mirën dhe më të përshtatshmen për nevojat e tyre.

Punëtori apo rrogëtari nuk varet nga arbitrariteti i punëdhënësit të tij. Një sipërmarrës që nuk arrin të punësojë punonjësit më të kualifikuar për aktivitetet që ai zhvillon dhe t’i paguajë ata me një nivel të kënaqshëm pagash që nuk nxisin dëshirën për t’u larguar në një punë tjetër, ndëshkohet me zvogëlimin e vazhdueshëm të të ardhurave neto nga biznesi i tij. Punëdhënësi nuk është bamirës që iu jep favore punonjësve të tij. Për të garantuar suksesin e sipërmarrjes së tij, ai paguan apo “merr me qira” shërbimet e tyre, me të njëjtën logjikë sic vepron për blerjen e lëndëve të para apo makinerive të uzinës. Punonjësit janë të lirë të zgjedhin punët që atyre iu përshtaten më shumë apo që ju plotësojnë më mirë objektivat dhe pritshmëritë e tyre.

Është procesi i seleksionimit social ai që përcakton në mënyrë të vazhdueshme pozicionin e çdo individi në një ekonomi tregu. Pasuritë e mëdha zvogëlohen apo zhduken fare kur individë të tjerë, të lindur të varfër, avancojnë në pozicione të larta dhe fitojnë pasuri të konsiderueshme. Kur nuk ekzistojnë privilegjet dhe kur qeveritë nuk akordojnë mbrojtje apo pozicione monopolistike për të pasurit duke penguar përpjekjet eficiente të të ardhurve të rinj në treg, ata që e kanë fituar pasurinë në të shkuarën janë të detyruar ta rifitojnë çdo ditë atë në kontekstin e një konkurrence të ndershme me të tjerët.

Në kuadrin e kooperimit social dhe ndarjes së punës, të gjithë individët prezent në treg varen nga zgjedhjet dhe vlerësimet që publiku i gjerë iu bën produkteve apo shërbimeve të tyre. Duke blerë apo refuzuar mallra të caktuar konsumatori shndërrohet në një anëtar të gjykatës supreme që i atribuon gjithkujt një vend të caktuar në shoqëri. Çdo njeri luan një rol të caktuar në procesin që iu jep disa individëve të ardhura të larta dhe disa të tjerëve të ardhura më të ulëta. Gjithkush është i lirë të japë një kontribut të cilin individët e tjerë janë gati t’ia kompensojnë duke i ofruar një shpërblim më të lartë.

Në një sistem kapitalist, liria nënkupton të mos varesh nga arbitrariteti i të tjerëve, dhe të tjerët të mos varen nga arbitrariteti yt. Asnjë lloj lirie nuk mund të jetë më e madhe se ajo që krijohet kur prodhimi realizohet në kuadrin e ndarjes së punës dhe mungesës së autarkisë ekonomike.

Nuk është e nevojshme të nënvizohet se argumenti thelbësor që ofrohet në favor të kapitalizmit dhe kundër socializmit, nuk është fakti së socializmi kërkon detyrimisht braktisjen e çdo forme lirie, duke e transformuar shoqërinë në punonjës të nënshtruar dhe individë të pushtetshëm. Socializmi është i parealizueshëm si sistem ekonomik sepse një shoqëri socialiste nuk ka asnjë mundësi të zhvillohet në kuadrin e planifikimit të centralizuar. Pikërisht për këtë fakt, socializmi nuk mund të konsiderohet si një sistem i organizimit ekonomik të shoqërisë. Ai shkakton disintegrim social duke provokuar varfëri dhe kaos.

Duke trajtuar çështjen e lirisë, nuk nënkuptohet vetëm problemi ekonomik esencial i antagonizmit ndërmjet kapitalizmit dhe socializmit, por mbi të gjtha nënvizohet fakti se individi perëndimor, ndryshe nga aziatikët, është një qenie e adaptuar të jetojë në liri dhe formuar nga jeta në liri. Civilizimet kineze, japoneze, indiane dhe vendeve arabe të Lindjes së Mesme, ashtu si ato që ekzistonin përpara se këto kombe të familjarizoheshin me mënyrën perëndimore të jetesës, nuk mund të përkufizohen ndryshe, përveçse si shoqëri barbare.

Shumë shekuj më parë, këta popuj realizuan vepra të mrekullueshme në ndërtime, arkitekturë, letërsi, filozofi dhe zhvillimin e institucioneve edukative. Ata krijuan dhe organizuan perandori të fuqishme. Por, përpjekjet e tyre ndërpriteshin, kulturat e tyre paralizoheshin dhe ata e humbnin aftësinë kur përballeshin pa sukses me problemet ekonomike. Gjenialiteti i tyre intelektual dhe artistik shuhej. Artistët dhe shkrimtarët e tyre kopjonin në mënyrë mekanike modelet tradicionale. Teologët, filozofët dhe juristët orientoheshin vazhdimisht nga dogmat fikse të veprave të lashta. Monumentet e trashëguara nga paraardhësit e tyre shkatërroheshin. Perandoritë e tyre copëtoheshin dhe zhdukeshin. Qytetarët humbnin fuqinë dhe energjinë dhe bëheshin apatikë përballë varfërisë dhe përkeqësimeve të vazhdueshme të gjendjes ekonomiko-sociale.

Veprat e vjetra të filozofisë dhe poezisë orientale janë plotësisht të denja të krahasohen me veprat e mëdha perëndimore. Por, përgjatë shumë shekujve, Lindja nuk prodhoi asnjë vepër të rëndësishme. Historia intelektuale dhe letrare e kohës moderne nuk evidenton emrin e ndonjë autori të famshëm oriental. Lindja nuk ka ndonjë kontribut të dukshëm në përpjekjet intelektuale të njerëzimit. Problemet dhe shqetësimet që trazojnë Perëndimin duken shumë të huaja për botën lindore. Në Europë ka veprim; në Lindje ka stanjacion, apati dhe indiferencë.

Arsyeja për këtë gjendje është e thjeshtë. Në botën lindore mungon një gjë e rëndësishme, ideja e lirisë përballë shtetit. Lindja nuk e ka ngritur kurrë flamurin e lirisë, nuk ka guxuar kurrë të vërë në piedestal të drejtat e individit përballë pushtetit dhe diktaturës. Nuk e ka shtruar asnjëherë në diskutim çështjen e arbitraritetit të despotëve. Dhe për pasojë, nuk ka ndërtuar kurrë një kuadër ligjor që mbron pasurinë private të qytetarëve kundër konfiskimeve arbitrare të tiranëve. Në të kundërt, e mbrujtur me idenë se të ardhurat e të pasurve janë shkaku kryesor i mizerjes së të varfërve, gjithë këta popuj kanë mbështetur praktikat e qeverisjes që konsistojnë në shpronësimin e sipërmarrësve të suksesshëm.

Pasojë e kësaj logjike është bllokimi i akumulimit në shkallë të gjerë të kapitalit, ndërkohë që është e qartë se zhvillimi dhe përmirësimi i jetës së tyre kërkon kapitale dhe investime të konsiderueshme. Asnjë lloj “borgjezie” nuk mund të zhvillohet dhe të bëjë të mundur mbështetjen e shkrimtarëve, artistëve e shkencëtarëve. Të gjitha rrugët për të zhvilluar iniciativën personale, talentet dhe energjitë u mbyllën me përjashtim të njërës: individët, populli mund të tentonin të gjenin një rrugëdalje vetëm duke u vënë në shërbim të princërve, pushtetarëve apo dinjitarëve të lartë.

Shoqëria perëndimore është një komunitet individësh të lirë për të synuar fitime apo shpërblime nga më të lartat. Shoqëria orientale është një aglomerat subjektesh të varura krejtësisht nga vullneti dhe ambiciet e sovranit. Të rinjtë e vendeve perëndimore e shohin botën si një fushë veprimi në të cilën mund të arrihet fama, respekti, nderimi dhe pasuria; asgjë nuk është e pamundur përballë ambicieve të tyre. Individët, familjet dhe klanet lindore nuk dinë të bëjnë gjë tjetër veçse të ndjekin rutinën e mjediseve ku jetojnë.

Besimi i shenjtë që njeriu perëndimor ka te vetvetja ka gjetur shprehje triumfuese në entuziazmin e ditirambeve greke siç është p.sh., “himni për njeriun” i dramaturgut grek Sofokliut të Antigonesë që i kushtohet mrekullisë që quhet njeri dhe përpjekjeve të tij për ta vënë natyrën në shërbim të tij, për të krijuar sa më shumë të mira, sa më shumë zhvillim, apo te madhështia dhe heroizmi i simfonisë së nëntë të Beethoven. Asgjë nga këto nuk është dëgjuar ndonjëherë në botën lindore.

A është e mundur që pasardhësit e themeluesve të civilizimit perëndimor të “njerëzve të bardhë” të heqin dorë nga liria e tyre dhe t’i nënshtrohen vullnetarisht sundimit apo tutelës së qeverive të gjithëpushtetshme? A mund ta kërkojnë ata kënaqësinë dhe plotësimin e dëshirave të tyre në një sistem, qëllimi i vetëm i të cilit është shndërrimi i tyre në detale e vida të një makine të madhe të ndërtuar e drejtuar nga një planifikues i gjithëfuqishëm?

Triumfi i mentalitetit të civilizimeve të prapambetura mund të ndodhë vetëm nëse arrin të përmbysë idealet e lirisë për të cilat janë sakrifikuar me miliona e miliona njerëz. Ruere in servitium, ata u zhytën në skllavëri, konstaton me trishtim historiani dhe senatori romak Publius Cornelius Tacitus teksa iu fliste romakëve të epokës së perandorit Tiberius.

*filozof

Monitor

Kriza politike, që ka mbërthyer vendin muajt e fundit, po eklipson një nga problemet më të mëdha, atë të ringjalljes së burimeve të financimit të ekonomisë shqiptare. Të dhënat statistikore të Bankës së Shqipërisë tregojnë se ekonomia pothuajse nuk po kreditohet. Edhe ajo rritje prej 2-3% e huasë në total që u konstatua në 2016-n, ka ardhur kryesisht nga kreditimi për kompanitë jashtë vendit. Shtesa vjetore e stokut të kredisë për bizneset jashtë vendit, në janar 2017, ishte 27.5 miliardë lekë, ndërsa ajo për bizneset vendase (korporatat jofinanciare) ra me 3.6 miliardë lekë për të njëjtën periudhë.

Bankat, – që duhet përmendur janë ndër institucionet më të zhvilluara dhe më të qëndrueshme në Shqipëri – kanë misionin parësor, atë të ndërmjetësimit të parave të lira, duke mbledhur kursimet e popullatës dhe duke i kanalizuar ato në ekonomi përmes kreditimit të bizneseve apo dhe individëve që duan të financojnë konsumin apo të bëjnë blerje të mëdha.
Por kjo nuk po ndodh. Shifrat tregojnë se paratë e lira, bankat po i përdorin për të financuar borxhin e qeverisë, po i vendosin jashtë vendit, apo po japin hua për kompanitë në shtetet fqinjë. Arsyet janë të shumta, duke filluar nga niveli ende i lartë i kredive të këqija (ulja e këtij treguesi vjen në pjesën më të madhe nga fshirja e kredive që kanë më shumë se tre vjet që nuk kthehen), nga shtrëngimi i kushteve nga bankat (sidomos për korporatat e mëdha), kërkesa e dobët për hua nga bizneset, mungesa e projekteve të besueshme nga ana e kompanive, maturimi i shumë sektorëve e të tjera arsye.

Shqipëria ka si depozita në banka rreth 70% të asaj që prodhon ekonomia në një vit (PBB), një ndër nivelet më të larta në rajon, ndërsa kreditimi është vetëm 35% e PBB-së, përqindje kjo ndër më të ulëtat në rajon. Kjo tregon se sa pak shqiptarët po përfitojnë nga pasuria e tyre, që me aq mundim e kanë krijuar në vite.

Dhe mbi të gjitha, po krijohet një krizë besimi te monedha vendase. Në një shtet sovran që ka monedhën e vet kombëtare, kursimet në valutë zënë 52% të totalit, teksa vitet e fundit, vetëm kjo kategori depozitash ka shënuar rritje të shpejtë (depozitat në valutë u shtuan me 242 milionë euro vitin e kaluar, ndërsa ato në lekë ranë me 34 milionë euro për të njëjtën periudhë). Blerjet e mëdha sërish kryhen me euro. Euroizimi i lartë ka shqetësuar dhe Bankën e Shqipërisë, që së bashku me Ministrinë e Financave dhe Autoritetin e Mbikëqyrjes Financiare, nënshkruan së fundmi një memorandum për të kufizuar përdorimin e saj në vend.

Kriza e besimit nuk është e pakët as te bizneset. Bankierët pohojnë se kërkesa për kredi është e ulët, nuk ka projekte të besueshme dhe nuk ka oreks për të investuar, sidomos nga sipërmarrjet e mëdha. Këtë e tregon dhe ecuria e vakët e huadhënies në dy muajt e parë të këtij viti.
Fati i një sistemi që ka likuiditet të kënaqshëm po kthehet në mallkimin e tij dhe të të gjithë vendit, teksa pasuria nuk po përdoret në të mirën e vendit. I gjithë ushqimi që marrin bankat përmes kursimeve të popullatës nuk po arrin të transmetohet në trupin e ekonomisë, duke e zgjatur më tej shërimin aq të mirëpritur të saj.

Bankat janë institucione private, që parësore kanë ruajtjen e shëndetit të tyre, çka e ka bërë sjelljen e tyre tepër të kujdesshme vitet e fundit, sidomos pas nivelit të lartë të kredive të këqija, problemeve me ekzekutimin e kolateralit dhe vonesën e zbatimit të planit të Bankës së Shqipërisë për të ulur huatë e pakthyera në afat. Për më tepër, një pjesë e konsiderueshme e kapitalit të tyre është pjesë e grupeve të mëdha perëndimore, që në vetvete kanë si strategji reduktimin e aktivitetit në Europën Lindore e Juglindore. Ndaj, nuk mund të presim që në një mjedis të pasigurt, bankat të marrin stafetën për të furnizuar ekonominë me injeksionin e nevojshëm. Janë shumë faktorë që shkojnë kundër ekonomisë në këto momente dhe rrezikojmë që likuiditetin që bankat kanë, të vazhdojnë ta kanalizojnë jashtë.

Dhe në vend që ta trajtojmë këtë si një çështje kombëtare, e kemi mendjen te muhabetet, pazaret apo llokoçitjet politike, duke i lënë bankat të vetme në këtë nyje të pazgjidhur…

Europa është një destinacion i shtrenjtë, veçanërisht kur mendon për vende si Parisi, Londra apo Roma. Theculturetrip ka hartuar një listë me destinacionet me të mira dhe më të lira të Europës dhe Shqipëria gjendet në të.

Një përzierje e parezistueshme e kulturave, historive, peizazheve. Kontinenti i Vjetër mund të bëhet një destinacion tërheqës edhe me pak para, shkruan Theculturetrip.

“Nëse shkoni në vendet e duhura dhe shmangni vendet popullore (ato të shtrenjtat) ju mund të gjeni gjithçka që do ta kishit bërë me më shumë para. Ka një ofertë të gjerë restorantesh, baresh, muzesh, dyqanesh ky kontinent, që padyshim është labirinti më i madh që mund të eksploroni. Pra, mbani shënim, mbushni kartën e kreditit, bëni gati valixhet dhe vizitoni vendet më të lira të Europës këtë verë”, shkruan Theculturetrip.

Në vend të parë është Praga, kryeqyteti i Çekisë, pasi buxheti mesatar për një ditë llogaritet në rreth 40 euro, ku birra kushton 1.5 euro dhe hotelet 15-40 euro në natë.

E ndjekur nga Andaluzia në Spanjë, me një buxhet mesatar në ditë po prej 40 euro.

Shqipëria gjendet pas Peleponezit në Greqi, ku kostoja mesatare ditore llogaritet në 30 euro dhe Gdanskit në Poloni.

Në vend të fundit është qyteti i Ohrit në Maqedoni, ku kostoja mesatare ditore llogaritet në rreth 20 euro.

“Shqipëria është një nga vendet më të lira në Europë për t’u eksploruar dhe për fat të mirë ka brigje të mrekullueshme. Ajo çdo vit pret miliona turistë. Nëse jeni fans i plazheve, atëherë mund të vizitoni brigjet e Jonit, do të gjeni male, plazhe të kaltra dhe rërë të bardhë”, shkruan Theculturetrip../Monitor

Kostot

Buxheti bazë ditor: €25

Shishja vere e kuqe: €6

Hostel: €10/€30

Edhe gjatë vitit 2016 Banka e Shqipërisë ka ndërhyrë në tregun e hapur duke injektuar likuiditet. Nevoja për likuditet në tremujorin e parë 2016 ishte 10 mld lekë ndërsa në gjashtëmuajt e fundit 30 mld lekë. Ndërsa portofoli i rezervës valutore të BSH deri në dhjetor 2016 ishte 2.9 mln euro ku më shumë se 90% e porfotolit u investua në institucionet e cilësisë së lartë.

Gjatë vitit 2016 likuiditeti mesatar i injektuar nga Banka e Shqipërisë nëpërmjet operacioneve në tregun e hapur ka qenë rreth 24 mld lekë, kundrejt 29.5 mld lekëve që ishte vitin e 2015 dhe 24.5 mld lekë që ishte në 2014. Raporti i Bankës së Shqipërisë thotë se ndevoja për likuiditet në sistemin bankar ka ardhur në rritje gjatë vitit 2016 prej nivelit mesatar 10 mld lekë në tremujorin e parë në nivelin mesaar 30 mld lekë në gremujorin e fundit. Gjatë vitit të kaluar Banka Qëndrore ka kryer operacione strukturore duke blerë dhe shitur bono thesori të Ministrisë së Financave me qëllim uljne e zotërimit në disa emetime 3 mujore dhe 6 mujore, ku përqendrimi ka qënë mbi 60%. Sasia totale e bonove  të thesarit të zotëruara nga Banka e Shqipërisë nuk ka ndryshuar prejfundit të 2015, vit gjatë të cilit portofoli pësoi rënie.

Protofoli i rezervës valutore të Bankës së Shqipërisë deri në dhjetor 2016 ishte 2.944 mln euro. Më shumë se 90% të portofolit të rezervës valutore rezulton e investuar në institucione me renditje të cilësisë së lartë. Banka e Shqipërisë ka blerë  58 mln euro valutë nga Ministira e Financave, nga tëc cilat 56.7 mln euro nga vetë ministria dhe 1.24 mln euro nga institucionet e tjera. 12.45 mln euro është shlyerja e detyrimeve të BSH ndaj FMN dhe qeverisë së Greqisë. Efekti I rivlerësiit për portofolin llogaritet në një vlerë negative prej rreth 33 mln euro.

Në mbyllje të muajit dhjetor pati një rritje të ndjeshme të stokut të rezervës bruto, si rrjedhojë e zhvendosjes së likuiditetit në valutë të bankave të nivelit të dytë nga jorezidentët në formën e rezervës së tepërt pranë Bankës së Shqipërisë.

Shqipëria ka rreth 3 miliardë euro rezerva ndërkombëtare në valutë të huaj. Sipas Bankës së Shqipërisë, krahasuar me një vit më parë, rezerva valutore e vendit është rritur me mbi 150 milionë euro. Por ku ruhen kursimet e Shqipërisë?

Autoriteti që administron rezervën valutore është Banka e Shqiperisë. Të dhënat tregojnë se banka e ka investuar pjesën dërrmuesen të saj, rreth 1 miliard e 860 milionë euro, në letra me vlerë të qeverive të huaja.

Por banka nuk lejohet të investojë në letra me vlerë të çdo qeverie. Për shkaqe sigurie, ligji e detyron atë të blejë vetëm borxhin e vendeve të sigurta, ato të cilat kanë një vlerësim minimalisht më të lartë se 3B+ nga kompanitë e vlerësimit.

Për krahasim, vet Shqipëria ka një vlerësim më të ulët sesa ky, ndaj bankës nuk i lejohet të blejë borxhe në valutë nga qeveria shqiptare.

Zëri i dytë ku është investuar rezerva ndërkombëtare janë monedhat dhe depozitat në bankat e huaja qëndrore. Në këto instrumente, Banka e Shqipërisë mban rreth 806 milionë euro, ndërsa dy zërat e fundit janë kuotat në Fondin Monetar dhe shufrat e arit.

Kuotat në FMN vlerësohen rreth 220 milionë euro, ndërsa sasia e arit që disponon Banka e Shqipërisë ka një vlerë prej 58.8 milionë eurosh. Rezerva valutore është një instrument shumë i rëndësishëm.

Përmes saj, Banka e Shqipërisë garanton shlyerjen e borxhit të jashtëm, financimin e importeve, por mbi të gjitha stabilitetin e kursit të këmbimit dhe qëndrueshmërinë financiare të vendit./TCh/

Në mesin e muajit maj qeveria shqiptare do të duhet të shpallë tenderin ndërkombëtar për ndërtimin e hekurudhës Tiranë – Rinas – Durrës. Ndërsa brenda vitit 2017 duhet të nisë puna për ndërtimin e segmentit të ri Tiranë – Rinas dhe rehabilimin e aksit Tirnaë – Durrës. Sipas burimeve pranë Bankës Europiane për Rindërtim dhe Zhvillim financimi është i gjithi i siguruar dhe nisja e procesit të tenderimit nuk do të vonojë, pas nënshkrimit edhe të marrëveshjes me Hekurudhën Shqiptare e cila është edhe autoriteti që do të zbatojë këtë projekt.

Ekspertët e kësaj banke thonë se nuk ka asnjë arsye përse zhvillimet në arenën politike të mund të pengojnë mbarëvajtjen e këtij projekti dhe se ata janë optimistë për zhvillimin korrekt të hapave të mëtejshëm. Sipas tyre ka gjasa që në mesin e muajit maj të shpallet tenderi ndërkombëtar i cili do t’i hapë më pas rrugë fazës së ndërtimit. Projekti parashikohet të përfundojë në fund të vitit 2020.

Në fund të muajit mars Kuvendi miratoi kredinë nga BERZH në shumën rreth 36.9 milionë euro për realizimin e projektit.

Kostoja totale e projektit është 90.5 milionë euro.

Përveç huas nga BERZH, kjo kosto do të financohet edhe nga granti prej 35.4 milionë euro i Bashkimit Europian. Vlera e TVSH-së dhe kostot lokale është parashikuar të mbulohet nga buxheti i Ministrisë së Transportit dhe Infrastrukturës

për periudhën 2017-2019, në programin “Transporti hekurudhor”.

Realizimi i këtij projekti do të ndikojë në krijimin e infrastrukturës së nevojshme dhe lehtësimin e lëvizjes së mallrave dhe udhëtarëve, duke rritur efikasitetin e

transportit. Parashikohet që të transportohen në vit rreth 1.4 milionë pasagjerë. Kjo nisur edhe nga fakti që në zonën industriale Tiranë – Durrës realizohet edhe pjesa më e madhe e aktivitetit ekonomik. Gjithashtu do të rritet edhe shpejtësia e udhëtimit nga 40 km/orë që është sot në 100 km/orë.

Në fazën e ndërtimit priten të angazhohen rreth 1,375 punonjës direkt dhe indirekt, ndërsa gjatë fazës së operimit, numri do të arrijë në rreth 2,200. Është përllogaritur edhe vlera e kursimit nga qytetarët, që do të jenë në nivel 55 milionë euro në vit.

Por, projekte të tilla të rëndësishme që do të zbatojnë një teknologji moderne, do të kërkojnë menaxhim dhe mirëmbajtje./Monitor

Kompania kryesore e fluturimeve ajrore italiane, e zhytur në telashe, do të kërkojë formalisht nisjen e procedurave të falimentimit, pasi punëtorët e saj refuzuan planin e ristrukturimit.

Kompania tha se fluturimet e saj do të vazhdojnë siç janë planifikuar, ndërsa administratorët do të shohin nëse ka mundësi që të ndryshojnë fatin e saj.

Gjatë dekadës së fundit, “Alitalia” ka marrë më shumë se 7 miliardë euro nga shteti për të mbuluar borxhet, por pa mbështetje të mëtejshme, avionët e saj rrezikojnë që të ndalen në mënyrë të përhershme.

Javën e kaluar, punëtorët e kompanisë votuan kundër planit për të shkurtuar vendet e punës dhe pagat, diçka që do t’i siguronte “Alitalia”-s fonde të reja. Plani i ristrukturimit kishte mbështetjen edhe të kompanisë “Tehad” që zotëron 49% të “Alitalia”-s, por pa miratimin e punëtorëve të saj nuk mund të bëhej asgjë.

Duket se fondet nga Roma janë ndërprerë përfundimisht, megjithëse në një sforco finale, qeveria i dha “Alitalia”-s 400 milionë euro për të vazhduar fluturimet, ndërsa kryhet procesi i falimentimit.

Ministri italian i Financave, Pier Carlo Padoan tha se qeveria nuk ka më fonde për “Alitalia”-n, gjë që mbështetet edhe nga publiku i gjerë, pasi shumica e italianëve mendojnë se nuk duhen hedhur më parà në një pus pa fund.